Pismo Święte Jag Stary Testament

Pismo Święte - Biblia Tysiąclecia

Wydawnictwo Pallotinum - Poznań – Warszawa 1990

Przekład z języków oryginalnych

(lektura ciągła – czas wirusa Covid 19 – Salvador, marzec kwiecień 2020)

Każdy święty ma swoją przeszłość i każdy grzesznik ma swoją przyszłość.

Tora w teologii chrześcijańskiej - Pięcioksiąg dla chrześcijan stanowi słowo Boże, przedstawiające dzieje relacji człowieka z Bogiem; zwłaszcza przymierzy zawartych z patriarchami, zapowiadających Nowe Przymierze. Podejście chrześcijan do Prawa Starego Przymierza jest zróżnicowane. Część chrześcijan uważa, że są zwolnieni od ścisłych przepisów prawa Tory, danych wyłącznie Żydom, poprzez wypełnienie się Starego Testamentu przyjściem Mesjasza, ale nie od nauk moralnych i religijnych zawartych w Dekalogu. Natomiast pozostali uważają, że skoro cała Tora dotyczy tylko Żydów, a Dekalog jest częścią Tory, to chrześcijan obowiązują tylko przykazania Nowego Przymierza nadane przez Jezusa, a Dekalog jest tylko drogowskazem moralnym.

Stary Testament – Pięcioksiąg – Pentateuch (tradycja greko-łacińska) lub Tora, Prawo Mojżesza (tradycja hebrajska) (Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt).

Cztery tradycje – jahwistyczna i elohistyczna, deuteronomistyczna i kapłańska

Według klasycznej wersji hipotezy źródeł można wyróżnić cztery podstawowe źródła datowane następująco:

Skrót	Nazwa	Datowanie	Środowisko	Charakterystyka
J	dokument jahwistyczny, Jahwista	ok. 950 r. p.n.e.	zjednoczone królestwo w czasach panowania Salomona	autor przedstawia dzieje najdawniejsze, opowieści o patriarchach, historię Mojżesza i wędrówkę po Synaju, osiedlenie się w Kanaanie; najczęściej nazywa Boga imieniem "Jahwe".
E	dokument elohistyczny, Elohista	ok. 800 r. p.n.e.	królestwo północne (Izrael); wpłynął na proroków północnych (Ozeasz)	dokument obecny szczątkowo w Księdze Rodzaju i Księdze Wyjścia, wcześnie połączony z J; autor nazywał boga imieniem Elohim.
D	dokument deuteronomiczny, Deuteronomium	ok. 622 roku p.n.e.	królestwo południowe (Juda), czasy reformy religijnej króla Jozjasza	kodeks praw z Księgi Powtórzonego Prawa, zakładający centralizację kultu w Jerozolimie i zakazujący kultu innych bóstw.
P	dokument kapłański	VI w. p.n.e.	okres niewoli babilońskiej i okres drugiej świątyni; dokument pochodzi ze środowiska kapłańskiego	w okresie niewoli babilońskiej powstaje podstawowy dokument kapłański (Pg), którego treść jest paralelna do treści J; po odbudowaniu świątyni jerozolimskiej Pg zostaje uzupełnione o suplement prawny (Ps), zawierający przepisy kultowe, mające regulować odnowiony kult w Jerozolimie.
R	ostateczny redaktor	połowa V w. p.n.e.	okres drugiej świątyni, redaktor pochodził ze środowiska intelektualnie bliskiego autorom P	redaktor dołączył dokument D do połączonych wcześniej J, E i P.

Na Stary Testament składa się, w zależności od uznawanego kanonu:

·         39 ksiąg – kanon hebrajski, uznawany przez żydów i wyznania protestanckie. Starożytny, tradycyjny kanon żydowski wymienia znanych obecnie 39 ksiąg natchnionych, jednak wylicza 24 lub 22 księgi, łącząc niektóre obecnie znane księgi. To drugie zestawienie wymieniające 22 księgi, łącząc Księgę Rut z Księgą Sędziów oraz Lamentacje (Treny) z Księgą Jeremiasza, uzyskuje liczbę ksiąg równą liczbie liter w alfabecie hebrajskim;

·         46 ksiąg – kanon katolicki (lub 47, jeśli za odrębną księgę uznać List Jeremiasza, który w wydaniach katolickich stanowi 6 rozdział Księgi Barucha);

·         49 ksiąg – kanon prawosławny (lub więcej, w zależności od lokalnego kultu – prawosławni uznają wszystkie księgi, które pojawiły się w Biblii greckiej – Septuagincie).

Kto wprowadził rozdziały? Stepheno Langton - XIII

Podzielenie ksiąg biblijnych na rozdziały przypisuje się angielskiemu duchownemu Stephenowi Langtonowi, późniejszemu arcybiskupowi Canterbury. Dokonał on tego w połowie XIII wieku, gdy wykładał na Uniwersytecie Paryskim.

Langton opracował więc nowy podział. Jak napisano w książce The Book — A History of the Bible, jego system „przypadł do gustu czytelnikom i kopistom” i „szybko rozprzestrzenił się po Europie”. Wprowadzoną przez niego numerację rozdziałów zawiera większość dzisiejszych Biblii.

Kto wprowadził wersety? Robert Estienne XVI.

Jakieś 300 lat później, w połowie XVI stulecia, znany francuski uczony i drukarz Robert Estienne jeszcze bardziej ułatwił zadanie czytelnikom Biblii. Jego celem było zachęcanie do studiowania tej Księgi. Rozumiał, jak wielką wartość miałby jednolity system numeracji i rozdziałów, i wersetów.

Estienne dokonał podziału na wersety w Chrześcijańskich Pismach Greckich, znanych jako Nowy Testament, i zharmonizował go z systemami opracowanymi dla Pism Hebrajskich. W roku 1553 opublikował pierwszą kompletną Biblię (w języku francuskim), zawierającą w zasadzie te same rozdziały i wersety, które są w większości dzisiejszych Biblii. Zdaniem niektórych krytyków podział na wersety sprawiał, że tekst biblijny był poszatkowany, a powstałe fragmenty wyglądały jak seria osobnych, niezależnych stwierdzeń. Jednak system Estienne’a szybko przyjął się w środowisku drukarskim.

Dwa główne tłumaczenia Biblii i znaczenie nazw

Najsłynniejsze dawne tłumaczenia Biblii to Septuaginta (Stary Testament tłumaczony aż przez 70 specjalistów żydowskich) oraz Wulgata, czyli tłumaczenie łacińskie dokonane przez św. Hieronima, które było podstawą liturgii aż do XX wieku. Słowo wulgata pochodzi od łacińskiego słowa vulgus i ma oznaczać Biblię dla ludu.

Stary Testament

a) Księgi historyczne

Pięcioksiąg Mojżesza – Tora (Prawo)

1.       Rdz        Księga Rodzaju

2.       Wj          Księga Wyjścia

3.       Kpł         Księga Kapłańska

4.       Lb          Księga Liczb

5.       Pwt        Księga Powtórzonego Prawa

Od Jozuego do Powstania Machabejskiego

6.       Joz         Księga Jozuego

7.       Sdz        Księga Sędziów

8.       Rt          Księga Rut

9.       1 Sm     1 Księga Samuela

10.   2 Sm     2 Księga Samuela

11.   1Krl      1 Księga Królewska

12.   2 Krl     2 Księga Królewska

13.    1 Krn 1 Księga Kronik

14.   2 Krn    2 Księga Kronik

15.   Ezd       Księgi Ezdrasza

16.   Ne         Nehemiasza

17.   Tb         Księga Tobiasza

18.    Jdt        Księga Judyty

19.   Est        Księga Estery

20.   1 Mch  1Księga Machabejska

21.   2 Mch  2 Księga Machabejska

b) Księgi dydaktyczne (mądrościowe)

                       22. Hi          Hioba

22.    Ps      Psalmy

23.    Prz    Przysłów

24.    Pnp       Pieśń nad Pieśniami

25.     Koh      Koheleta [Eklezjasty, Kaznodziei]

26.     Mdr      Mądrości

                      28.    Syr        Mądrości Syracha [Mądrość Syracydesa]

c) Księgi prorockie

Prorocy więksi

                     29.  Iz          Księga Izajasza

                     30.  Jr          Księga Jeremiasza

                     31. Lm         Księga Lamentacji

                     32.  Ba         Księga Barucha

                     33. Ez          Księga Ezechiela

                     34. Dn         Daniela

12 proroków mniejszych

                  35.  Oz        Księga Ozeasza

                  36.  Jl           Księga Joela

                  37.  Am       Księga Amosa

                  38.  Ab        Księga Abdiasza

                  39.  Jon       Księga Jonasza

                  40.  Mi        Księga Micheasza

                  41. Na         Księga Nahuma

                  42. Ha         Księga Habakuka

                  43.  So         Księga Sofoniasza

                  44.  Ag         Księga Aggeusza

                  45.  Za         Księga Zachariasza

                  46.  Ml         Księga Malachiasza

Nowy Testament

a)     Księgi historyczne

 1. Mt       Ewangelia św. Mateusza

 2. Mk      Ewangelia św. Marka

 3. Łk        Ewangelia św. Łukasza

 4. J           Ewangelia św. Jana                                                            

  5. Dz      Dzieje Apostolskie

b) Księgi dydaktyczne (mądrościowe)

Listy św. Pawła

6. Rz          List do Rzymian

7.  1 Kor   1 List do Koryntian

8. 2 Kor    2 List do Koryntian

9. Ga          List do Galatów

10. Ef         List do Efezjan

11. Flp       List do Filipian

12. Kol       List do Kolosan

13. 1 Tes   1 List do Tesaloniczan

14. 2 Tes   2 List do Tesaloniczan

15. 1 Tm   1 List do Tymoteusza

16. 2 Tm   2 List do Tymoteusza

17. Tt         List do Tytusa

18.  Flm     List do Filemona

Listy powszechne (katolickie)

19. Hbr    List do Hebrajczyków

20. Jk       List św. Jakuba

21. 1 P    1 List św. Piotra

22. 2 P    2 List św. Piotra

23. 1 J    1 List św. Jana

24. 2 J    2  List św. Jana

25. 3 J    3 List św. Jana

26. Jud   List św. Judy

c) Księga prorocka

27. Ap    Apokalipsa św. Jana

Zasady interpretacji tekstu (nie tylko biblijnego):

·         Uważnie przeczytać tekst (minimum dwa razy).

·         Wszystkie istotne słowa i pojęcia muszą być zrozumiałe (słownik!).

·         Określić gatunek literacki i styl.

·         Kiedy i gdzie powstał tekst?

·         Kim był autor i do kogo pisał?

·         Zrozumienie symboli jakie występują w tekście.

Kluczem do zrozumienia Biblii jest szukanie znaczenia, jakie autor natchniony – w określonych warunkach swojego czasu i kultury – zamierzał wyrazić i wyraził za pomocą środków literackich używanych w jego czasach.

1) Księgi historyczne

Księga Rodzaju

Księga Rodzaju [Rdz], Pierwsza Księga Mojżeszowa [1 Mojż] (hebr. בראשית Bereszit (od pierwszych słów Na początku), gr. Γένεσις Genesis) – pierwsza księga Biblii, należąca do Starego Testamentu, zaliczana do Pięcioksięgu (Tory). Księga składa się z 50 rozdziałów i dzieli na dwie części.

Pierwsza część (rozdziały 1-11)

opisuje historię pierwotną, odpowiada m.in. na pytania o początek ludzkości i źródło grzechu. Jest kompilacją dwóch źródeł: jahwistycznego (od Rdz 2,4b) i kapłańskiego (Rdz 1,1-2,4a), które wykorzystują częściowo materiały mitologiczne, jak babiloński enuma elisz (koniec II tysiąclecia p.n.e.) czy epos o Gilgameszu (2 poł. III tysiąclecia p.n.e. – tabliczka XI eposu mówi o wężu, który pokrzyżował plany człowieka).

1.     Świat stworzony przez Boga (zob. stworzenie świata według Biblii oraz pierwszych ludzi, Adama i Ewy);

2.     Pierwotny stan szczęścia w ogrodzie Edenu, zapowiedź odkupienia (tzw. Protoewangelia);

3.     Upadek pierwszych ludzi (grzech pierworodny);

4.     Zabójstwo Abla przez Kaina (Kain i Abel); Potomkowie Kaina; Set i jego potomstwo;

5.     Wybrani przez Boga potomkowie Adama (Setyci);

6.     Zepsucie moralne ludzkości; Boże postanowienie zagłady; zapowiedź potopu; budowa Arki;

7.     Potop;

8.     Przymierze Boga z Noem;

9.     Noe przeklina Kanaana, a błogosławi Sema;

10. Dzieje potomków Noego; pochodzenie ludzkości popotopowej;

11. Wieża Babel; potomkowie Sema; rodzina Abrama;

Druga część (rozdziały 12-50) poświęcona jest historii patriarchów: od Abrahama do Józefa, oraz ponawianego przymierza z Bogiem Jahwe. Do źródeł J i P dołączona jest tradycja elohistyczna (E).

·         Historia Abrahama i Izaaka:

o    Powołanie Abrama przez Boga;

o    Abram w Egipcie;

o    Błogosławieństwo króla Melchizedeka;

o    Obietnica licznego potomstwa;

o    Narodziny Izmaela, pierworodnego syna Abrama;

o    Przymierze z Bogiem, obrzezanie, zmiana imienia na Abraham;

o    Zniszczenie Sodomy i Gomory;

o    Narodziny Izaaka i oddalenie Izmaela;

o    Ofiarowanie Izaaka Bogu w kraju Moria;

o    Śmierć i pogrzeb Sary, żony Abrahama;

o    Małżeństwo Izaaka z Rebeką;

·         Historia Jakuba:

o    Narodziny Ezawa i Jakuba;

o    Jakub oszustwem zdobywa pierworództwo i błogosławieństwo ojca;

o    Jakub w Charanie, praca dla stryja Labana i małżeństwo z jego córkami – Rachelą i Leą;

o    Walka Jakuba z aniołem;

o    Pojednanie Jakuba z Ezawem;

o    Dwunastu synów Jakuba;

·         Historia Józefa:

o    Bracia sprzedają Józefa kupcom izmaelickim;

o    Józef niewolnikiem Potifara;

o    Józef w więzieniu;

o    Objaśnienie snu faraona i powierzenie urzędu zarządcy Egiptu;

o    Pierwsza wizyta braci w Egipcie;

o    Józef ucztuje z braćmi i poddaje ich próbie;

o    Pojednanie i osiedlenie się domu Jakuba w Egipcie;

o    Charakterystyka rządów Józefa w Egipcie;

o    Błogosławieństwo Jakuba dla swoich synów, śmierć Jakuba i Józefa.

Kontynuacją Księgi Rodzaju jest Księga Wyjścia.

(Dwie części Prehistoria i historia patriarchów…Abraham i Jakub

Genesis (grecki) Bereszit (hebrajski)

Stworzył…na początku – w dziejach – i u ich kresu

1.       Rdz 1,26- 27 - «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i kobietę.

2.       Rdz 1,31 - A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. I tak upłynął wieczór i poranek - dzień szósty.

3.       Rdz 3,15 „Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i kobietę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę”. Rdz 3, 15 - "Zmiażdży... zmiażdżysz" hebr. ma to samo słowo; Wlg zmienia drugie na "będziesz czyhał", co niektórzy przyjmują, opierając się na podobnym słowie arabskim. W walce szatana z ludzkością czeka go klęska: jakiś potomek niewiasty zada mu cios decydujący o przegranej. W proroctwie tym, zwanym Protoewangelią, czyli niejako brzaskiem Dobrej Nowiny, mowa jest tylko o Mesjaszu i Jego Matce, z zupełnym pominięciem pierwszego mężczyzny. Urzeczywistnia się ono w Maryi, która nie znała męża (Łk 1,34). Wlg utrwaliła to maryjne tłumaczenie wprowadzając zmianę rodzaju: ipsa conteret - "Ona zmiażdży".

4.       Rdz 6, 5-7 - Kiedy zaś Pan widział, że wielka jest niegodziwość ludzi na ziemi i że usposobienie ich jest wciąż złe, żałował, że stworzył ludzi na ziemi, i zasmucił się. Wreszcie Pan rzekł: «Zgładzę ludzi, których stworzyłem, z powierzchni ziemi: ludzi, bydło, zwierzęta pełzające i ptaki powietrzne, bo żal mi, że ich stworzyłem».

5.       Rdz 12, 13 – Abram do swojej zony Sary: Mów więc, że jesteś moją siostrą, aby mi się dobrze wiodło ze względu na ciebie i abym dzięki tobie utrzymał się przy życiu».

6.       Rdz 14, 22- 23 - Ale Abram odpowiedział królowi Sodomy: «Przysięgam na Pana, Boga Najwyższego, Stwórcę nieba i ziemi, że ani nitki, ani rzemyka od sandała, ani niczego nie wezmę z tego, co do ciebie należy, żebyś potem nie mówił: "To ja wzbogaciłem Abrama".

7.       Rdz 18, 24 - Może w tym mieście jest pięćdziesięciu sprawiedliwych; czy także zniszczysz to miasto i nie przebaczysz mu przez wzgląd na owych pięćdziesięciu sprawiedliwych, którzy w nim mieszkają?

8.       Rdz 19, 24 A wtedy Pan spuścił na Sodomę i Gomorę deszcz siarki i ognia od Pana <z nieba>.

9.       Rdz 19, 33 – Córki Lota: Chodź więc, upoimy ojca naszego winem i położymy się z nim, a tak będziemy miały potomstwo z ojca naszego»

10.   Rdz 20, 11 Abram o Sarze: Przecież on mi mówił: "Ona jest moją siostrą” i przecież ona również mówiła: "On jest moim bratem"

11.   Rdz 26, 27: Podstępne błogosławieństwo: Jakub zbliżył się i pocałował go. Gdy Izaak poczuł woń jego szat, dając mu błogosławieństwo.

12.   Rdz 28, 16 - 17 - A gdy Jakub zbudził się ze snu, pomyślał: «Prawdziwie Pan jest na tym miejscu, a ja nie wiedziałem». I zdjęty trwogą rzekł: «O, jakże miejsce to przejmuje grozą! Prawdziwie jest to dom Boga i brama nieba!»

13.   Rdz 29, 27 Jakub służył u Labana 7 plus 7 lat: Bądź przez tydzień z tą, a potem damy ci drugą, za którą jednak będziesz u mnie służył jeszcze siedem następnych lat».

14.   Rdz 32, 29: «Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi, i zwyciężyłeś».

15.   Rdz 34, 5 - Gdy Jakub dowiedział się, że Sychem zhańbił jego córkę Dinę - synowie jego byli przy trzodach na pastwisku - nic nie powiedział, czekając, aż wrócą

16.   Rdz 37, 28: I gdy kupcy madianiccy ich mijali, wyciągnąwszy spiesznie Józefa ze studni, sprzedali go Izmaelitom za dwadzieścia [sztuk] srebra, a ci zabrali go z sobą do Egiptu.

17.   Rdz 39, 12: Zona Potifara do Józefa: chwyciła go ona za płaszcz i powiedziała: «Połóż się ze mną!» Lecz on [wyrwał się], zostawił płaszcz w jej ręku i wybiegł na dwór.

18.   Rdz 41, 55: Wtedy faraon mówił do wszystkich Egipcjan: «Udajcie się do Józefa i, co on wam powie, czyńcie».

19.   Rdz 45,4: A gdy oni się zbliżyli, powtórzył: «Ja jestem Józef, brat wasz, to ja jestem tym, którego sprzedaliście do Egiptu.

Księga Wyjścia (Exodus)

Treść księgi można podzielić na dwie części. Pierwsza – rozdziały 1-18 – to opis ucisku Izraelitów w Egipcie i ich wyjścia aż do przymierza z Bogiem na górze Synaj, a druga – rozdziały 19-40 – to opis przepisów religijnych przekazanych Mojżeszowi przez Boga.

1 – Wyjście z Egiptu

2 – Góra Synaj

3 – Przymierze Dekalog

4 – Kult i odstępstwa Izraela

Treść: Bóg jest jedynym Bogiem i Przymierze=wybraństwo

1.       Wj 2,10 - Gdy chłopiec podrósł, zaprowadziła go do córki faraona, i był dla niej jak syn. Dała mu imię Mojżesz mówiąc: «Bo wydobyłam go z wody».

2.       Wj 3,5 – «Nie zbliżaj się tu! Zdejm sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą»

3.       Wj 12,13 – Krew będzie wam służyła do oznaczenia domów, w których będziecie przebywać. Gdy ujrzę krew, przejdę obok i nie będzie pośród was plagi niszczycielskiej, gdy będę karał ziemię egipską.

4.       Wj 13,21 - A Pan szedł przed nimi podczas dnia, jako słup obłoku, by ich prowadzić drogą, podczas nocy zaś jako słup ognia, aby im świecić, żeby mogli iść we dnie i w nocy.

5.       Wj 14,26 – A Pan rzekł do Mojżesza: «Wyciągnij rękę nad morze, aby wody zalały Egipcjan, ich rydwany i jeźdźców».

6.       Wj 15,26 - I powiedział: «Jeśli wiernie będziesz słuchał głosu Pana, twego Boga, i będziesz wykonywał to, co jest słuszne w Jego oczach; jeśli będziesz dawał posłuch Jego przykazaniom i strzegł wszystkich Jego praw, to nie ukarzę cię żadną z tych plag, jakie zesłałem na Egipt, bo Ja, Pan, chcę być twym lekarzem».

7.       Wj 16,15 - Na widok tego Izraelici pytali się wzajemnie: «Co to jest?» - gdyż nie wiedzieli, co to było. Wtedy powiedział do nich Mojżesz: «To jest chleb, który daje wam Pan na pokarm.

8.       Wj 17,6 - Oto Ja stanę przed tobą na skale, na Horebie. Uderzysz w skałę, a wypłynie z niej woda i lud zaspokoi swe pragnienie». Mojżesz uczynił tak na oczach starszyzny izraelskiej.

9.       Wj 17,11 - Jak długo Mojżesz trzymał ręce podniesione do góry, Izrael miał przewagę. Gdy zaś ręce opuszczał, miał przewagę Amalekita.

10.   Wj 18,21 - A wyszukaj sobie z całego ludu dzielnych, bojących się Boga i nieprzekupnych mężów, którzy się brzydzą niesprawiedliwym zyskiem, i ustanów ich przełożonymi już to nad tysiącem, już to nad setką, już to nad pięćdziesiątką i nad dziesiątką,

11.  Wj 19,8 – Wtedy cały lud jednogłośnie powiedział: «Uczynimy wszystko, co Pan nakazał». Mojżesz przekazał Panu słowa ludu

12.   Wj 20, 1-17 – Wtedy mówił Bóg wszystkie te słowa: «Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.

13.   Wj 22,20-21 – Nie będziesz gnębił i nie będziesz uciskał cudzoziemców, bo wy sami byliście cudzoziemcami w ziemi egipskiej.  Nie będziesz krzywdził żadnej wdowy i sieroty.

14.   Wj 23,8 – Nie będziesz przyjmował podarków, ponieważ podarki zaślepiają dobrze widzących i są zgubą spraw słusznych

15.   Wj 23, 21 – Szanuj go i bądź uważny na jego słowa. Nie sprzeciwiaj się mu w niczym, gdyż nie przebaczy waszych przewinień, bo imię moje jest w nim

16.   Wj 28,30 – Do pektorału dla zasięgania wyroczni włożysz urim i tummim, aby były na sercu Aarona, gdy będzie wchodził przed oblicze Pana. I tak będzie nosił Aaron zawsze na sercu swoim [pektorał] do zasięgania wyroczni dla Izraelitów przed obliczem Pana.

17.   Wj 32,4 - A wziąwszy je z ich rąk nakazał je przetopić2 i uczynić z tego posąg cielca ulany z metalu. I powiedzieli: «Izraelu, oto bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej».

Krótki zarys 10 plag:

a. Nil zamieniony w krew, 7,14-25

b. żaby, 8,1-11

c. komary (lub robactwo/wszy), 8,12-15

d. muchy, 8,20-28

e. zaraza bydła, 9,1-7

f. wrzody, 9,8-12

g. grad, 9,13-35

h. szarańcza, 10,1-20

i. ciemności, 10,21-29

j. anioł śmierci, śmierć pierworodnych, 11,1-8

Księga Kapłańska (Lewicka)

Jednymi z najważniejszych słów Księgi Kapłańskiej są wielokrotnie powtarzane słowa „Bądźcie świętymi, bo Ja jestem święty”. Z tego też powodu rozdziały 17–26 wyodrębnia się jako tzw. Kodeks Świętości. Charakter prawniczy – przepisy liturgiczne. Kodeks kapłański (P). Prawo świętości (17-26) siedem razy „Bądźcie świętymi, bo ja jestem święty, Pan, Bóg wasz”. Idéia przewodnia to zasada transcendencji Bożej.

Lista świąt i dni postu z Kpł 23:

1. cotygodniowy szabat, 23:3; Wj 23:12

2. Pascha (14 dzień miesiąca Nisan), 23:5; Wj 12

3. Święto Przaśników (15-21 dzień miesiąca Nisan), 23:6-8; Wj 23:15; Pwt 16:1-8

4. Święto Pierwocin (22 dzień miesiąca Nisan), 23:9-14

5. Święto Pierwszych Płodów albo Święto Tygodni (50 dni po 21 dniu miesiąca Nisan, 6 dzień miesiąca Siwan), 23:15-21; Pwt 16:9-12

6. Święto Nowiu (1 dzień miesiąca Tiszri), 23:23-25; Lb 29:1-6 

7. Dzień Przebłagania (10 dzień miesiąca Tiszri), 23:26-32; Lb 29:7-11 

8. Święto Namiotów (15 dzień miesiąca Tiszri), 23:33-44; Lb 29:12-40; Pwt 16:13-17

1.       Kpł 13,45 - Trędowaty, który podlega tej chorobie, będzie miał rozerwane szaty, włosy w nieładzie, brodę zasłoniętą i będzie wołać: "Nieczysty, nieczysty!"

2.      Kpł 14,14 – Potem kapłan weźmie trochę krwi z ofiary zadośćuczynienia i pomaże nią wierzch ucha człowieka oczyszczającego się, a także wielki palec jego prawej ręki i wielki palec jego prawej nogi.

3.       Kpł 16,21 – Aaron położy obie ręce na głowę żywego kozła, wyzna nad nim wszystkie winy Izraelitów, wszystkie ich przestępstwa dotyczące wszelkich ich grzechów, włoży je na głowę kozła i każe człowiekowi do tego przeznaczonemu wypędzić go na pustynię.

Księga Liczb

Konsolidacja 12 pokoleń i niewierność Izraela. Księga Liczb zawiera również przestrogi: Jahwe karze tych, którzy odstąpili od Niego, zsyłając na nich węże, ale też ostatecznie okazuje swoje miłosierdzie. Mojżesz, który zwątpił w Boga, zostaje ukarany, gdyż nie będzie mógł wejść do ziemi Kanaan.

1.       Lb 6,2 – «Tak mów do Izraelitów: gdy jaki mężczyzna lub kobieta złoży ślub nazireatu, aby się poświęcić dla Pana,

2.      Lb 11,26 – Dwóch mężów pozostało w obozie. Jeden nazywał się Eldad, a drugi Medad. Na nich też zstąpił duch, bo należeli do wezwanych, tylko nie przyszli do namiotu. Wpadli więc w obozie w uniesienie prorockie.

3.       Lb 12, 10 – a obłok oddalił się od namiotu, lecz oto Miriam stała się nagle biała jak śnieg od trądu. Gdy Aaron do niej się zwrócił, spostrzegł, że była trędowata.

4.       Lb 17,23 – Gdy następnego poranka wszedł Mojżesz do Namiotu Spotkania, zobaczył, że zakwitła laska Aarona z pokolenia Lewiego: wypuściła pączki, zakwitła i wydała dojrzałe migdały.

5.       Lb 20,11 – Następnie podniósł Mojżesz rękę i uderzył dwa razy laską w skałę. Wtedy wypłynęła woda tak obficie, że mógł się napić zarówno lud, jak i jego bydło.

6.       Lb 21, 8 - Wtedy rzekł Pan do Mojżesza: «Sporządź węża i umieść go na wysokim palu; wtedy każdy ukąszony, jeśli tylko spojrzy na niego, zostanie przy życiu»

7.       Lb 22,28 – Wówczas otworzył Pan usta oślicy i rzekła do Balaama: «Cóż ci uczyniłam, żeś mnie zbił już trzy razy?»

8.       Lb 24, 17 – Widzę go, lecz jeszcze nie teraz, dostrzegam go, ale nie z bliska: wschodzi Gwiazda z Jakuba, a z Izraela podnosi się berło. Ono to zmiażdży skronie Moabu, a także czaszki wszystkich synów Seta.

9.       Lb 27,1 Następnie przyszły córki Selofchada, syna Chefera, syna Gileada, syna Makira, syna Manassesa, syna Józefa. Nosiły one imiona: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa.

10.   Lb 35, 11 – wybierzcie sobie miasta, którzy służyć wam będą za miasta ucieczki; tam będzie mógł się schronić zabójca, który zabił drugiego nieumyślnie.

Księga Powtórzonego Prawa (Deuteronomium)

Księga Powtórzonego Prawa [Pwt] (hebr. דברים Dwarim, słowa; gr. Δευτερονόμιον, Powtórzone Prawo; łac. Deuteronomium) - ostatnia, piąta księga Tory. Zawiera między innymi przepisy prawa, które Bóg podyktował Mojżeszowi na górze Horeb (tzw. kodeks deuteronomiczny), poprzedzone Dekalogiem. W księdze tej umieszczony jest również hymn Mojżesza. Księga Powtórzonego Prawa kończy się śmiercią Mojżesza i wkroczeniem Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Dalsze wydarzenia opisuje Księga Jozuego. Przepisy prawne z Księgi Powtórzonego Prawa uważane są za najstarszą część Pięcioksięgu. Obowiazki człowieka w stosunku do Boga i bliźniego. O przymierzu

1.       Pwt 4,7 - Bo któryż naród wielki ma bogów tak bliskich, jak Pan, Bóg nasz, ilekroć Go wzywamy?

2.       Pwt 5, 6 -7 (DEKALOG) «Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli.  Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie.

3.       Pwt 6,4-9 Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym.  Będziesz miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, że wszystkich swych sił. Niech pozostaną w twym sercu te słowa, które ja ci dziś nakazuję.  Wpoisz je twoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu. Przywiążesz je do twojej ręki jako znak. Niech one ci będą ozdobą przed oczami. Wypisz je na odrzwiach swojego domu i na twoich bramach.

4.       Pwt 8,3 Utrapił cię, dał ci odczuć głód, żywił cię manną, której nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie, bo chciał ci dać poznać, że nie samym tylko chlebem żyje człowiek, ale człowiek żyje wszystkim, co pochodzi z ust Pana

5.       Pwt 9,17 Wtedy pochwyciłem obie tablice i rzuciłem oburącz, aby je potłuc na waszych oczach

6.       Pwt 10, 18-19 On wymierza sprawiedliwość sierotom i wdowom, miłuje cudzoziemca, udzielając mu chleba i odzienia. Wy także miłujcie cudzoziemca, boście sami byli cudzoziemcami w ziemi egipskiej.

7.       Pwt 11, 26-28 Widzicie, ja kładę dziś przed wami błogosławieństwo i przekleństwo. Błogosławieństwo, jeśli usłuchacie poleceń Pana, waszego Boga, które ja wam dzisiaj daję - przekleństwo, jeśli nie usłuchacie poleceń Pana,

8.       Pwt 15,11 Ubogiego bowiem nie zabraknie w tym kraju, dlatego ja nakazuję: Otwórz szczodrze rękę swemu bratu uciśnionemu lub ubogiemu w twej ziemi.

9.       Pwt 22,5 Kobieta nie będzie nosiła ubioru mężczyzny ani mężczyzna ubioru kobiety; gdyż każdy, kto tak postępuje, obrzydły jest dla Pana, Boga swego;

10.   Pwt 25, 3 Otrzyma nie więcej niż czterdzieści uderzeń, aby przez mnożenie razów ponad tę liczbę chłosta nie była nadmierna i nie został pohańbiony twój brat w twoich oczach.

11.   Pwt 25,9 – 10 pójdzie do niego bratowa na oczach starszych, zdejmie mu sandał z nogi, plunie mu w twarz i powie: «Tak się postępuje z człowiekiem, który nie chce odbudować domu swego brata». I będzie nazwane imię jego w Izraelu: «Dom tego, któremu zzuto sandał»

12.   Pwt 30,11 Polecenie to bowiem, które ja ci dzisiaj daję, nie przekracza twych możliwości i nie jest poza twoim zasięgiem

13.   Pwt 30,14 Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w twoim sercu, byś je mógł wypełni

14.   Pwt 30, 19 Biorę dziś przeciwko wam na świadków niebo i ziemię, kładąc przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo. Wybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo.

Księga Jozuego

Należy do „proroków mniejszych” i opisuje czasy zajmowania Kanaanu.

1.       Joz 1,16 Odpowiedzieli więc Jozuemu tymi słowami: «Wszystko, coś nam rozkazał, uczynimy i gdziekolwiek nas poślesz, pójdziemy.

2.       Joz 2,6 Sama (Rahab) zaś zaprowadziła ich na dach i ukryła pod łodygami lnu, które tu rozłożyła

3.       Joz 3,15 – Zaledwie niosący arkę przyszli nad Jordan, a nogi kapłanów niosących arkę zanurzyły się w wodzie przybrzeżnej - Jordan bowiem wezbrał aż po brzegi przez cały czas żniwa.

4.       Joz 6, 20 (Jerycho) Lud wzniósł okrzyk wojenny i zagrano na trąbach. Skoro tylko usłyszał lud dźwięk trąb, wzniósł gromki okrzyk wojenny i mury rozpadły się na miejscu. A lud wpadł do miasta, każdy wprost przed siebie i tak zajęli miasto.

5.       Joz 9,5 (Ludzie z Gibeonu) Na nogach mieli zdarte i połatane sandały, a na sobie - znoszone szaty. Cały ich chleb, który mieli na pożywienie, był suchy i pokruszony.

6.       Joz 10, 13 I zatrzymało się słońce, i stanął księżyc, aż pomścił się lud nad wrogami swymi. Czyż nie jest to napisane w Księdze Sprawiedliwego: «Zatrzymało się słońce na środku nieba i prawie cały dzień nie spieszyło do zachodu?»

7.       Joz 23, 14  Ja sam muszę teraz pójść drogą, którą idą wszyscy, a wy zrozumcie to całym sercem i całą duszą swoją, że ze wszystkich wspaniałych obietnic, które dał wam Pan, Bóg wasz, ani jedna nie zawiodła: wszystkie wam się spełniły; żadna z nich nie okazała się próżna.

Księga Sędziów (Juizes)

Odstępstwa od Boga: kara – ucisk od wrogów – pokuta – wybawienie

Sześciu sędziów: Otoniel, Elud, Barak, Gedeon, Jefte, Samson.

1.       Sdz 1,6 Okażcie się mężnymi, by strzec i wypełniać wszystko, co napisane w księdze Prawa Mojżesza, nie odstępując od niego ani na prawo, ani na lewo

2.       Sdz 3,15 Wtedy Izraelici wołali do Pana i Pan wzbudził im wybawiciela, Ehuda, syna Gery, Beniaminity, który władał lewą ręką. Izraelici wysłali go z daniną do Eglona, króla Moabu.

3.       Sdz 4, 21  Lecz Jael, żona Chebera, wzięła palik od namiotu, uchwyciła młot w rękę, i zbliżając się cicho do niego, przebiła jego skroń palikiem, tak że ten utkwił w ziemi, [Sisera] spał bowiem głęboko, wyczerpany do ostatka. W ten sposób zginął.

4.       Sdz 6,13 Odpowiedział mu Gedeon: «Wybacz, panie mój! Jeżeli Pan jest z nami, skąd pochodzi to wszystko, co się nam przydarza? Gdzież są te wszystkie dziwy, o których opowiadają nam ojcowie nasi, mówiąc: "Czyż Pan nie wywiódł nas z Egiptu?" A oto teraz Pan nas opuścił i oddał nas w ręce Madianitów».

5.       Sdz 6, 37 (Gedeon)pozwól, że położę runo wełny na klepisku; jeżeli rosa spadnie tylko na runo, a cała ziemia dokoła będzie sucha, będę wiedział, że wybawisz Izraela przeze mnie, jak powiedziałeś».

6.       Sdz 7,5 Zaprowadził więc lud nad wodę, a Pan rzekł do Gedeona: «Wszystkich, którzy będą wodę chłeptać językiem, podobnie jak pies, pozostawisz po jednej stronie, a tych wszystkich, którzy przy piciu uklękną, pozostawisz po drugiej stronie

7.      Sdz 7,16 Wówczas Gedeon rozdzielił owych trzystu mężów na trzy hufce, dał każdemu z nich do ręki rogi i puste dzbany, a w nich pochodnie.

8.       Sdz 9,7 Bajka Jotama o drzewach - Zebrały się drzewa, aby namaścić króla nad sobą. Rzekły do oliwki: "Króluj nad nami!"

9.       Sdz 9,53 Kiedy Abimelek zbliżył się do bram twierdzy chcąc podłożyć pod nią ogień, pewna kobieta zrzuciła na głowę Abimeleka kamień od żaren i rozbiła mu czaszkę.

10.   Sdz 11,35  Jefte - Ujrzawszy ją rozdarł swe szaty mówiąc: «Ach, córko moja! Wielki ból mi sprawiasz! Tyś też wśród tych, co mnie martwią! Oto bowiem nierozważnie złożyłem Panu ślub, którego nie będę mógł odmienić!

11.   Sdz 12,6 «Czy jesteś Efraimitą?» - A kiedy odpowiadał: «Nie», wówczas nakazywali mu: «Wymówże więc Szibbolet». Jeśli rzekł: Sibbolet - a inaczej nie mógł wymówić - chwytali go i zabijali u brodu Jordanu.

12.   Sdz 14,6 Wówczas opanował go duch Pana, tak że lwa rozdarł, jak się koźlę rozdziera, chociaż nie miał nic w ręku. Jednak nie zdradził się wobec swego ojca i matki z tego, co uczynił.

13.   Sdz 15,4 Samson odszedł, schwytał trzysta lisów, a wziąwszy pochodnie przywiązał ogon do ogona, a pośrodku między dwoma ogonami poprzyczepiał po jednej pochodni.

14.   Sdz 15,15 Znalazłszy więc szczękę oślą jeszcze świeżą, wyciągnął po nią rękę, uchwycił i zabił nią tysiąc mężów.

15.   Sdz 16, 17 wówczas otworzył przed nią całe swoje serce i wyznał jej: «Głowy mojej nie dotknęła nigdy brzytwa, albowiem od łona matki jestem Bożym nazirejczykiem. Gdyby mnie ogolono, siła moja odejdzie, osłabnę i stanę się zwykłym człowiekiem».

16.   Sdz 16,29 Ujął więc Samson obie kolumny, na których stał cały dom, oparł się o nie: o jedną - prawą ręką, o drugą - lewą ręką.

17.   Sdz 18,19 Odpowiedzieli mu: «Milcz! Przyłóż rękę do ust i pójdź z nami. Będziesz dla nas ojcem i kapłanem. Czyż nie lepiej ci być kapłanem całego pokolenia i rodu izraelskiego aniżeli w domu jednego człowieka?

18.   Sdz 19,22 Tymczasem, gdy oni rozweselali swoje serca, przewrotni mężowie tego miasta otoczyli dom, a kołacząc we drzwi rzekli do starca, gospodarza owego domu: «Wyprowadź męża, który przekroczył próg twego domu, chcemy z nim obcować»

19.   Sdz 20,16 W całym tym wojsku było siedmiuset mężów wyborowych, nie używających w boju prawej ręki, i każdy z nich ciskał z procy kamieniem tak celnie, że włosa nie chybił.

Księga Rut

Rut z Betlejem. Jest na emigracji w Moab. Elimelek to mąż Noemi i ma dwóch synów:

Machlon – Rut i Kilion – Orpa

1.       Rt 1,16 Odpowiedziała Rut: «Nie nalegaj na mnie, abym opuściła ciebie i abym odeszła od ciebie, gdyż: gdzie ty pójdziesz, tam ja pójdę, gdzie ty zamieszkasz, tam ja zamieszkam, twój naród będzie moim narodem, a twój Bóg będzie moim Bogiem.

2.       Rt 4,7-8 A taki był dawniej zwyczaj w Izraelu co do prawa wykupu i co do zmiany: aby zatwierdzić całą sprawę, zdejmował człowiek swój sandał i dawał drugiej stronie. Taki był sposób zaświadczania w Izraelu. Powiedział ów krewny do Booza: «Nabądź dla siebie moje prawo wykupu» i zdjął swój sandał.

Pierwsza Księga Samuela

Samuel to postać historyczna, przełomowa między charyzmatyczna forma władzy (sędziowie) a monarchia. Trzy instytucje władzy teokratycznej: profetyzm, kapłaństwo i rei Dawid.

1.       1 Sm 1,13 Anna zaś mówiła tylko w głębi swego serca, poruszała wargami, lecz głosu nie było słychać. Heli sądził, że była pijana.

2.       1 Sm 2,1 Anna modliła się mówiąc: «Raduje się me serce w Panu, moc moja wzrasta dzięki Panu, rozwarły się me usta na wrogów moich, gdyż cieszyć się mogę Twoją pomocą.

3.       1 Sm 3, 10 Przybył Pan i stanąwszy zawołał jak poprzednim razem: «Samuelu, Samuelu!» Samuel odpowiedział: «Mów, bo sługa Twój słucha

4.       1 Sm 4,18 Na wzmiankę o Arce Bożej Heli upadł z krzesła do tyłu, na krawędź bramy, złamał sobie kark i umarł. Był to bowiem człowiek stary i ociężały. Sprawował on sądy nad Izraelem przez czterdzieści lat.

5.       1 Sm 5,4 Ale gdy następnego dnia wstali wczesnym rankiem, zauważyli, że Dagon znów leży twarzą do ziemi przed Arką Pańską, a głowa Dagona i dwie dłonie rąk są odcięte na progu, na swoim miejscu pozostał jedynie tułów Dagona.

6.       1 Sm 6,10 Ludzie uczynili w ten sposób: wzięli dwie mleczne krowy i zaprzęgli je do wozu. Cielęta od nich zatrzymali w oborze.

7.       1 Sm 7,12  Potem Samuel wziął jeden kamień i ustawił między [miastami] Mispa a Jeszana, nazywając go Eben-Haezer, mówiąc: «Aż dotąd wspierał nas Pan».

8.       1 Sm 8,18 Będziecie sami narzekali na króla, którego sobie wybierzecie, ale Pan was wtedy nie wysłucha».

9.       1 Sm 10,24 Rzekł wtedy Samuel do całego narodu: «Czy widzicie, że temu, którego wybrał Pan, nikt z całego ludu nie dorówna?» A wszyscy ludzie wydali okrzyk wołając: «Niech żyje król!»

10.   1 Sm 14,29 Jonatan odrzekł: «Ojciec mój wtrąca kraj w nieszczęście. Popatrzcie, jak rozjaśniły się moje oczy, dlatego że skosztowałem trochę tego miodu.

11.   1 Sm 16,7 7 Pan jednak rzekł do Samuela: «Nie zważaj ani na jego wygląd, ani na wysoki wzrost, gdyż nie wybrałem go, nie tak bowiem człowiek widzi <jak widzi Bóg>, bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce»

12.   1 Sm 16,13 Wziął więc Samuel róg z oliwą i namaścił go pośrodku jego braci. Począwszy od tego dnia duch Pański opanował Dawida. Samuel zaś udał się z powrotem do Rama.

13.   1 Sm 17,40 Wziął w ręce swój kij, wybrał sobie pięć gładkich kamieni ze strumienia, włożył je do torby pasterskiej, którą miał zamiast kieszeni, i z procą w ręce skierował się ku Filistynowi.

14.   1 Sm 17,45 Dawid odrzekł Filistynowi: «Ty idziesz na mnie z mieczem, dzidą i zakrzywionym nożem, ja zaś idę na ciebie w imię Pana Zastępów, Boga wojsk izraelskich, którym urągałeś.

15.   1 Sm 18,13 I dlatego Saul odsunął go od siebie, a ustanowił wodzem nad tysiącem żołnierzy: i tak odbywał wyprawy na oczach ludu.

16.   1 Sm 18,29 Coraz bardziej zatem obawiał się Saul Dawida i stał się jego wrogiem na zawsze.

17.  1 Sm 19,13 Wzięła potem posążek i ułożyła w łożu, umieściła poduszkę z koziej sierści u jego wezgłowia i przykryła płaszczem.

18.  1 Sm 20,17 Jeszcze raz zaprzysiągł Jonatan Dawida w imię wielkiej miłości ku niemu, kochał go bowiem jak samego siebie.

19.   1 Sm 20, 41 Gdy odszedł chłopiec, podniósł się Dawid od strony kopca, padł twarzą na ziemię i trzykroć oddał głęboki pokłon. Nawzajem się ucałowali i płakali nad sobą. Dawid nawet głośno szlochał

20.   1 Sm 21,9 I odezwał się Dawid do Achimeleka: «A może masz pod ręką dzidę albo miecz? Nie wziąłem bowiem ani miecza, ani mojej broni, gdyż polecenie króla było pilne»

21.   1 Sm 24,5  Ludzie Dawida rzekli do niego: «Właśnie to jest dzień, o którym powiedział ci Pan: Oto Ja wydaję w twe ręce twojego wroga, abyś z nim uczynił, co ci się wydaje słuszne». Dawid powstał i odciął po kryjomu połę płaszcza Saula

22.   1 Sm 25,32Na to rzekł Dawid do Abigail: «Błogosławiony niech będzie Pan, Bóg Izraela, za to, że cię wysłał dziś na spotkanie ze mną.

23.   1 Sm 26,12 Zabrał więc Dawid dzidę i manierkę na wodę od wezgłowia Saula i poszli sobie. Nikt ich nie spostrzegł, nikt [o nich] nie wiedział, nikt się nie obudził. Wszyscy spali, gdyż Pan zesłał na nich twardy sen.

24.  1 Sm 28,7 Zwrócił się więc Saul do swych sług: «Poszukajcie mi kobiety wywołującej duchy, chciałbym pójść i jej się poradzić». Odpowiedzieli mu jego słudzy: «Jest w Endor kobieta, która wywołuje duchy».

Druga Księga Samuela

1.      2 Sm 1,26  Żal mi ciebie, mój bracie, Jonatanie. Tak bardzo byłeś mi drogi! Więcej ceniłem twą miłość niżeli miłość kobiet.

2.       2 Sm 5,3 Cała starszyzna Izraela przybyła do króla do Hebronu. I zawarł król Dawid przymierze z nimi wobec Pana w Hebronie. Namaścili więc Dawida na króla nad Izraelem.

3.       2 Sm 6,5 Tak Dawid, jak i cały dom Izraela tańczyli przed Panem z całej siły przy dźwiękach pieśni i gry na cytrach, harfach, bębnach, grzechotkach i cymbałach

4.       2 Sm 6,20 Wrócił Dawid, aby wnieść błogosławieństwo do swego domu. Wyszła ku niemu Mikal, córka Saula, i powiedziała: «O, jak to wsławił się dzisiaj król izraelski, który się obnażył na oczach niewolnic sług swoich, tak jak się pokazać może ktoś niepoważny».

5.       2 Sm 7,18 Poszedł więc król Dawid i usiadłszy przed Panem mówił: «Kimże ja jestem, Panie mój, Boże, i czym jest mój ród, że doprowadziłeś mię aż dotąd?

6.       2 Sm 9,3 Zapytał król: «Czy nikogo więcej nie ma z rodu Saula, abym mu okazał miłosierdzie Boże?» Siba odrzekł królowi: «Jest jeszcze chromy na obydwie nogi syn Jonatana».

7.      2 Sm 10,4 Chanun więc, pochwyciwszy sługi Dawida, ogolił im połowę brody, obciął im szaty do połowy, aż do pośladków i odesłał ich.

8.      2 Sm 11,3 Dawid zasięgnął wiadomości o tej kobiecie. Powiedziano mu: «To jest Batszeba, córka Eliama, żona Uriasza Chetyty»

9.       2 Sm 11,15 W liście napisał: «Postawcie Uriasza tam, gdzie walka będzie najbardziej zażarta, potem odstąpicie go, aby został ugodzony i zginął».

10.   2 Sm 12,1 Pan posłał do Dawida [proroka] Natana. Ten przybył do niego i powiedział: «W pewnym mieście było dwóch ludzi, jeden był bogaczem, a drugi biedakiem.

11.   2 Sm 13,14 On jednak nie posłuchał jej głosu, lecz zadał jej gwałt, zbezcześcił i obcował z nią.

12.   2 Sm 15,35 Przecież tam będą z tobą Sadok i Abiatar - kapłani. O każdej sprawie, którą usłyszysz z domu królewskiego, doniesiesz kapłanom Sadokowi i Abiatarowi.

13.   2 Sm 16,7 Szimei przeklinając wołał w ten sposób: «Precz, precz, krwawy człowieku i niegodziwcze

14.   2 Sm 17,19 Potem kobieta wzięła przykrywę, ułożyła ją nad otworem studni, rozsypała na niej ziarno, tak że nic nie zauważono

15.   2 Sm 18,9 Absalom natknął się na sługi Dawida. Jechał na mule. Muł zapuścił się pod konary wielkiego terebintu. Absalom zaczepił głową o dąb i zawisł między niebem a ziemią - muł natomiast dalej popędził.

16.   2 Sm 24,14 Dawid odpowiedział Gadowi: «Jestem w wielkiej rozterce. Wpadnijmy raczej w ręce Pana, bo wielkie jest Jego miłosierdzie, ale w ręce człowieka niech nie wpadnę!»

Pierwsza Księga Królewska

Od dziejów Dawida do niewoli babilońskiej (586). Król Salomon. Królestwo północne = Izrael e południowe= Juda. Jedność Boga – kultu – świątyni. Trzy państwa sąsiedzkie: Egipt, Syria i Babilonia.

1.       1 Krl 1,3 Szukano więc pięknej dziewczyny w całym kraju izraelskim, aż wreszcie znaleziono Szunemitkę Abiszag i przyprowadzono ją do króla.

2.       1 Krl 1,39 - Tam kapłan Sadok wziął róg oliwy z Namiotu i namaścił Salomona. Wtedy zagrano na rogu, a cały lud zawołał: «Niech żyje król Salomon!»

3.      1 Krl 2,2  «Ja wyruszam w drogę [przeznaczoną ludziom na] całej ziemi. Ty zaś bądź mocny i okaż się mężem!

4.      1 Krl 2,19  Batszeba więc weszła do króla Salomona, aby przemówić do niego w sprawie Adoniasza. Wtedy król wstał na jej spotkanie, oddał jej pokłon, a potem usiadł na swym tronie. A wtedy postawiono tron dla matki króla, aby usiadła po jego prawej ręce.

5.       1 Krl 3,9 Racz więc dać Twemu słudze serce pełne rozsądku do sądzenia Twego ludu i rozróżniania dobra od zła, bo któż zdoła sądzić ten lud Twój tak liczny?»

6.      1 Krl 3,27   Na to król zabrał głos i powiedział: «Dajcie tamtej to żywe dziecko i nie zabijajcie go! Ona jest jego matką».

7.       1 Krl 6,1  W roku czterysta osiemdziesiątym po wyjściu Izraelitów z ziemi egipskiej, w miesiącu Ziw, to jest drugim, czwartego roku panowania nad Izraelem Salomona rozpoczął on budowę domu dla Pana.

8.       1 Krl 8,27  Czy jednak naprawdę zamieszka Bóg na ziemi? Przecież niebo i niebiosa najwyższe nie mogą Cię objąć, a tym mniej ta świątynia, którą zbudowałem

9.       1 Krl 9,8  a świątynia ta będzie zrujnowana. Każdy przechodzący koło niej będzie zgrozą przejęty i zagwiżdże szyderczo. Gdy będą pytać: "Dlaczego Pan tak uczynił temu krajowi i tej świątyni?",

10.   1 Krl 10,1  Również i królowa Saby, usłyszawszy rozgłos [mądrości] Salomona, przybyła, aby osobiście się o niej przekonać.

11.   1 Krl 11,3   tak że miał siedemset żon-księżniczek i trzysta żon drugorzędnych. Jego żony uwiodły więc jego serce.

12.   1 Krl 11,31 i powiedział Jeroboamowi: «Weź sobie dziesięć części, bo tak rzekł Pan, Bóg Izraela: "Oto wyrwę królestwo z ręki Salomona, a tobie dam dziesięć pokoleń.

13.   1 Krl 11,11   Wtedy Pan rzekł Salomonowi: «Wobec tego, że tak postąpiłeś i nie zachowałeś mego przymierza oraz moich praw, które ci dałem, nieodwołalnie wyrwę ci królestwo i dam twojemu słudze.

14.   1 Krl 13, 18  Na to mu odparł: «Ja też jestem prorokiem, jak i ty. Mnie też anioł rzekł słowa Pańskie: "Zawróć go ze sobą do twego domu, aby spożył chleb i napił się wody"». Oszukał go.

15.   1 Krl 13,24  A gdy ów odjechał, na drodze napadł na niego lew i zabił go. Trup jego leżał porzucony na drodze, a koło niego stał osioł. Również i ów lew stał koło trupa.

16.   1 Krl 15,23 A czyż pozostałe dzieje Asy i cała jego działalność oraz wszystko, co uczynił, a także miasta, które zbudował, nie są opisane w Księdze Kronik Królów Judy? Kiedy jednak się zestarzał, zachorował na nogi.

17.   1 Krl 17,20  Potem wzywając Pana, rzekł: «O Panie, Boże mój! Czy nawet na wdowę, u której zamieszkałem, sprowadzasz nieszczęście, dopuszczając śmierć jej syna?»

18.   1 Krl 18,27   Kiedy zaś nastało południe, Eliasz szydził z nich, mówiąc: «Wołajcie głośniej, bo to bóg! Więc może zamyślony albo jest zajęty, albo udaje się w drogę. Może on śpi, więc niech się obudzi!»

19.   1 Krl 18,44  Za siódmym razem [sługa] powiedział: «Oto obłok mały, jak dłoń człowieka, podnosi się z morza!» Wtedy mu rozkazał: «Idź, powiedz Achabowi: "Zaprzęgaj i odjeżdżaj, aby cię deszcz nie zaskoczył"»

20.  1 Krl 19,7  Powtórnie anioł Pański wrócił i trącając go, powiedział: «Wstań, jedz, bo przed tobą długa droga»

21.  1 Krl 19,12  Po trzęsieniu ziemi powstał ogień: Pan nie był w ogniu. A po tym ogniu - szmer łagodnego powiewu.

22.  1 Krl 19,19  [Eliasz] stamtąd poszedł i odnalazł Elizeusza, syna Szafata, orzącego: dwanaście par [wołów] przed nim, a on przy dwunastej. Wtedy Eliasz, podszedłszy do niego, zarzucił na niego swój płaszcz.

23.  1 Krl 20,30  Kiedy pozostali uciekli do Afek, do miasta, wtedy zwalił się mur na dwadzieścia siedem tysięcy pozostałych ludzi. Ben-Hadad też uciekł i w mieście chodził z ukrycia w ukrycie.

24.   1 Krl 21,14  Sami zaś posłali do Izebel, aby powiedzieć: «Nabot został ukamienowany i zmarł»

25.   1 Krl 22,8   Na to król izraelski odrzekł Jozafatowi: «Jest jeszcze jeden mąż, przez którego można zapytać Pana, ale ja go nienawidzę, bo nie prorokuje mi dobrze, tylko źle. To jest Micheasz, syn Jimli». Wtedy Jozafat powiedział: «Nie mów tak, królu!»

26.  1 Krl 22,18  Wtedy król izraelski zwrócił się Jozafata: «Czyż ci nie powiedziałem? Nie prorokuje mi pomyślności, tylko nieszczęścia

Druga Księga Królewska

1.       2 Krl 1,10 Odpowiadając Eliasz rzekł do pięćdziesiątnika: «Jeżeli ja jestem mężem Bożym, niech spadnie ogień z nieba i pochłonie ciebie wraz z twoją pięćdziesiątką!» I spadł ogień z nieba i pochłonął go wraz z jego pięćdziesiątką.

2.       2 Krl 2,8 Wtedy Eliasz zdjął swój płaszcz, zwinął go i uderzył wody, tak iż się rozdzieliły w obydwie strony. A oni we dwóch przeszli po suchym łożysku

3.       2 Krl 2,12 Elizeusz zaś patrzał i wołał: «Ojcze mój! Ojcze mój! Rydwanie Izraela i jego jeźdźcze». I już go więcej nie ujrzał. Ująwszy następnie szaty swoje, Elizeusz rozdarł je na dwie części

4.       2 Krl 2,21 Wtedy podszedł do źródła wody, wrzucił w nie sól i powiedział: «Tak mówi Pan: Uzdrawiam te wody, już odtąd nie wyjdą stąd ani śmierć, ani niepłodność»

5.       2 Krl 2,23 Stamtąd poszedł do Betel. Kiedy zaś postępował drogą, mali chłopcy wybiegli z miasta i naśmiewali się z niego wzgardliwie, mówiąc do niego: «Przyjdź no, łysku! Przyjdź no, łysku!»

6.       2 Krl 3,15 Teraz jednak przyprowadźcie mi harfiarza». Kiedy zaś harfiarz grał na strunach, spoczęła na nim ręka Pańska.

7.       2 Krl 4,16 I powiedział: «O tej porze za rok będziesz pieściła syna». Odpowiedziała: «Ach, <mężu Boży>, panie mój! Nie oszukuj służebnicy twojej!»

8.       2 Krl 4,34 Następnie wszedł [na łóżko], rozciągnął się na dziecku, położył twarz swoją na jego twarzy, oczy swoje na jego oczach, dłonie swoje na jego dłoniach - i pochylony nad nim pozostawał, tak iż się rozgrzało ciało chłopca.

9.       2 Krl 4,41 On zaś powiedział: «Przynieście więc mąki!» I wsypał ją do kotła, mówiąc: «Rozlej ludziom i niech jedzą!» I już nie było nic trującego w kotle.

10.   2 Krl 4, 44 Położył więc to przed nimi, a ci jedli i pozostawili resztki - według słowa Pańskiego.

11.   2 Krl 5,10 Elizeusz zaś kazał mu przez posłańca powiedzieć: «Idź, obmyj się siedem razy w Jordanie, a ciało twoje będzie takie jak poprzednio i staniesz się czysty!»

12.   2 Krl 5,27 A trąd Naamana przylgnie do ciebie i do twojego potomstwa na zawsze». Gechazi więc oddalił się od niego biały od trądu jak śnieg.

13.  2 Krl 6,6 Lecz mąż Boży zapytał: «Gdzie upadła?» On zaś wskazał mu miejsce. Wtedy odłupał kawał drewna, wrzucił tam i sprawił, że siekiera wypłynęła.

14.   2 Krl 6,28 Następnie król rzekł do niej: «Co tobie jest?» Odpowiedziała: «Ta oto kobieta powiedziała mi: "Daj twojego syna, a zjemy go dzisiaj, mojego zaś syna zjemy jutro"

15.   2 Krl 7,17 Król rozkazał, żeby tarczownik - na którego ramieniu się wspierał - sprawował nadzór w bramie. Lecz tłum zadeptał go w bramie na śmierć - tak jak przepowiedział mąż Boży, który mówił w chwili przyjścia króla do niego.

16.   2 Krl 9,36  Kiedy wrócili i oznajmili mu, powiedział: «Oto słowo Pana, które wypowiedział przez sługę swego Eliasza z Tiszbe: "Na polu Jizreel psy będą żarły ciało Izebeli.

17.   2 Krl 10,25 Kiedy Jehu skończył składać ofiarę całopalną, rozkazał straży przybocznej i tarczownikom: «Idźcie, uderzcie na nich! Niech nikt nie ujdzie!» Więc straż przyboczna i tarczownicy wycięli ich ostrzem miecza, położyli ich trupem i dotarli aż do sanktuarium świątyni Baala.

18.   2 Krl 11,3  Przebywał więc z nią sześć lat ukryty w świątyni Pańskiej, podczas gdy Atalia rządziła w kraju.

19.   2 Krl 12,10 Wtedy kapłan Jojada wziął jedną skrzynię, zrobił otwór w jej przykrywie i postawił ją obok ołtarza, po prawej stronie wejścia do świątyni Pańskiej. Kapłani zaś - stróże progów - składali tam wszystkie pieniądze wniesione do świątyni Pańskiej.

20.   2 Krl 13,8   A czyż pozostałe dzieje Joachaza, wszystkie jego czyny i jego dzielność, nie są opisane w Księdze Kronik Królów Izraela?

21.  2 Krl 13,18  Następnie rzekł: «Weź strzały!» Kiedy je wziął, rzekł do króla Izraela: «Uderz o ziemię!» A on uderzył trzy razy i zaprzestał.

22.   2 Krl 13,19 19 Wtedy mąż Boży rozgniewał się na niego i rzekł: «Trzeba było uderzyć pięć albo sześć razy! Wtedy byś pokonał Aram doszczętnie, teraz zaś pokonasz Aram tylko trzy razy!»

23.  2 Krl 19,6 Izajasz zaś rzekł do nich: «Tak powiecie waszemu panu: Tak mówi Pan: Nie bój się słów, które usłyszałeś, a którymi pachołcy króla asyryjskiego Mi bluźnili!

24.   2 Krl 19,31  Albowiem z Jeruzalem wyjdzie Reszta, i z góry Syjon garstka ocalałych. Zazdrosna miłość Pana <Zastępów> tego dokona!

25.   2 Krl 20,7 Wtedy Izajasz powiedział: «Weźcie placek figowy!» Gdy wzięli i położyli na wrzód, Ezechiasz wyzdrowiał.

26.   2 Krl 20,10   Ezechiasz rzekł: «To łatwe dla cienia postąpić o dziesięć stopni. Nie - niech cień się cofnie o dziesięć stopni!»

27.   2 Krl 22,7  Tylko nie trzeba żądać od nich sprawozdania z pieniędzy im doręczonych, ponieważ pracują z niezachwianą wiernością».

28.   2 Krl 24,14 I przesiedlił na wygnanie całą Jerozolimę, mianowicie wszystkich książąt i wszystkich dzielnych wojowników, dziesięć tysięcy pojmanych, oraz wszystkich kowali i ślusarzy. Pozostała jedynie najuboższa ludność kraju

29.   2 Krl 25,7  Synów Sedecjasza wymordowano na jego oczach, a [król babiloński] rozkazał wyłupić oczy Sedecjaszowi i zakuć go w podwójne kajdany z brązu. Następnie uprowadził go do Babilonu.

Pierwsza Księga Kronik

Historia teologiczna szuka idealnych wzorców: Dawid i Salomon. Autor używa 12 źródeł pozabiblijnych. Cel księgi: religijny=posłuszeństwo Prawu Mojżesza i polityczny=świetność dynastii Dawida.

1.       1 Krn 16,8 Dzięki czyńcie Panu, wzywajcie Jego imienia, głoście dzieła Jego wśród narodów!  Śpiewajcie Mu, grajcie Mu psalmy, rozpowiadajcie wszystkie Jego cuda.

2.      1 Krn 17,16  Poszedł więc król Dawid i usiadłszy przed Panem, mówił: «Kimże ja jestem, o Panie, Boże, i czym mój ród, że doprowadziłeś mnie aż dotąd?

3.       1 Krn 21,13 I rzekł Dawid do Gada: «Jestem w wielkiej rozterce. Niech wpadnę raczej w ręce Pana, bo wielkie jest Jego miłosierdzie, ale w ręce człowieka niech nie wpadnę»

4.       1 Krn 21,27   Nakazał więc Pan Aniołowi, by schował swój miecz do pochwy

5.       1 Krn 23,25 - Rzekł bowiem Dawid: «Pan, Bóg Izraela, dał odpoczynek swemu ludowi i zamieszkał w Jerozolimie na stałe.

Druga Księga Kronik

1.       2 Krn 1,10 Daj mi obecnie mądrość i wiedzę, abym mógł występować wobec tego ludu: któż bowiem zdoła sądzić ten lud Twój wielki?»

2.       2 Krn 6,18 Czyż jednak naprawdę zamieszka Bóg z człowiekiem na ziemi? Przecież niebo i najwyższe niebiosa nie mogą Cię objąć, a tym mniej ta świątynia, którą zbudowałem.

3.       2 Krn 7,15 Teraz moje oczy będą otwarte, a uszy moje uważne na modlitwę w tym miejscu.

4.       2 Krn 9,1 Również i królowa Saby, usłyszawszy rozgłos o Salomonie, przybyła, aby przez roztrząsanie trudnych zagadnień osobiście przekonać się w Jerozolimie o [mądrości] Salomona. [Przybyła] ze świetnym orszakiem i wielbłądami dźwigającymi wonności i bardzo dużo złota oraz drogocennych kamieni. Następnie przyszła do Salomona i odbyła z nim rozmowę o wszystkim, co postanowiła.

5.       2 Krn 18,7  Na to król izraelski odrzekł Jozafatowi: «Jeszcze jest jeden mąż, przez którego można zapytać Pana. Ale ja go nienawidzę, bo mi nie prorokuje dobrze, tylko zawsze źle. Jest to Micheasz, syn Jimli». Wtedy Jozafat powiedział: «Nie mów tak, królu!»

6.       2 Krn 36,22  Aby się spełniło słowo Pańskie, z ust Jeremiasza, pobudził Pan ducha Cyrusa, króla perskiego, w pierwszym roku [jego panowania], tak iż obwieścił on również na piśmie w całym państwie swoim, co następuje:

Księga Ezdrasza i Neemiasza

Tytuł nie jest od ich autorów, ale od bohaterów. To są księgi Protokanoniczne. Nie wiadomo kto był pierwszy Ezdrasz czy Neemiasz. Tematem jest odbudowa gminy żydowskiej. Trzy sprawy = odbudowa świątynia – Jerozolima jako miasto obronne i zżycie repatriantów (początek judaizmu).

1.       Ezd 1,1   Aby się spełniło słowo Pańskie z ust Jeremiasza, pobudził Pan ducha Cyrusa, króla perskiego, w pierwszym roku [jego panowania], tak iż obwieścił on, również na piśmie, w całym państwie swoim, co następuje:

2.      Ezd 5,13 Ale w pierwszym roku [panowania] Cyrusa, króla babilońskiego, kazał ten król odbudować ten dom Boży.

3.       Ezd 7,6 Ten to Ezdrasz wyszedł z Babilonu; a był on uczonym, biegłym w Prawie Mojżeszowym, które nadał Pan, Bóg izraelski. A ponieważ ręka Pana, Boga jego, nad nim czuwała, spełnił mu król wszelkie jego życzenia.

4.       Ezd 7,10 Ezdrasz bowiem mocno postanowił badać i wykonywać Prawo Pańskie oraz uczyć w Izraelu ustawy i ładu.

5.      Ezd 9,3 Gdy tę wieść usłyszałem, rozdarłem swoją szatę i płaszcz, wyrywałem sobie włosy z głowy i brody i wstrząśnięty usiadłem.

Księga Neemiasza

1.       Ne 1,4 I oto, gdy to usłyszałem, usiadłem, płakałem i trapiłem się całymi dniami, pościłem i modliłem się w obecności Boga niebios.

2.       Ne 1,5 I powiedziałem: «Ach, Panie, Boże niebios, Boże wielki i straszny, dotrzymujący przymierza i otaczający opieką tych, którzy Cię miłują i zachowują Twoje przykazania.

3.       Ne 3,34 i rzekł w obecności braci swoich i wojska samarytańskiego: «Co ci niedołężni Żydzi wyrabiają! Czy to im ujdzie płazem? Czy skoro złożą ofiarę, to już dzieło skończone? Czy ze zwałów gruzu wskrzeszą kamienie - wszak one są spalone!»

4.       Ne 6,5  Wtedy Sanballat przysłał do mnie tak samo po raz piąty sługę swego z listem otwartym.

5.       Ne 8,4 Pisarz Ezdrasz stanął na drewnianym podwyższeniu, które zrobiono w tym celu. Obok niego stanął po prawicy: Mattitiasz, Szema, Anajasz, Uriasz, Chilkiasz i Maasejasz; a po lewicy: Pedajasz, Miszael, Malkiasz, Chaszum, Chaszbaddana, Zachariasz i Meszullam.

6.       Ne 8,9 Wtedy Nehemiasz, to jest namiestnik, oraz kapłan-pisarz Ezdrasz, jak i lewici, którzy pouczali lud, rzekli do całego ludu: «Ten dzień jest poświęcony Panu, Bogu waszemu. Nie bądźcie smutni i nie płaczcie!» Cały lud bowiem płakał, gdy usłyszał te słowa Prawa.

7.       Ne 8,16  I wyszedł lud, przynieśli to i uczynili sobie szałasy: niejeden na dachu swoim, inni na podwórzach swoich, także i na dziedzińcach domu Bożego, na placu Bramy Wodnej i na placu Bramy Efraimskiej.

8.       Ne 9,5-37 Historia Izraela

Księga Tobiasza

Tobiasz bogaty i uczciwy, pobożny – w niewoli w Niniwa – traci wzrok. Młody Tobiasz- syn (Ryba). Opatrzność Booza; grzebanie umarłych; nauka o aniołach (Rafael) i o demonach (Asmodeusz).

1.       Tb 1,8 Trzecią [dziesięcinę] dawałem sierotom, wdowom i prozelitom, którzy należeli do synów Izraela. Przynosiłem im ją i dawałem co trzeci rok. Myśmy ją jedli stosownie do podanego w Prawie Mojżeszowym przepisu i stosownie do zaleceń Debory, matki Ananiela, mojego ojca, ponieważ ojciec mój umarł pozostawiając mnie sierotą.

2.       Tb 1,17 Dawałem mój chleb głodnym i ubranie nagim. A jeśli widziałem zwłoki któregoś z moich rodaków wyrzucone poza mury Niniwy, grzebałem je

3.       Tb 2,10 Nie zauważyłem, że ptaki siedziały nade mną na murze. Wtedy spadły ciepłe odchody ich na moje oczy i spowodowały bielmo. Poszedłem do lekarzy, aby się wyleczyć. Ale tym bardziej oczy moje wygasały z powodu bielma, im bardziej smarowano mi je maścią, aż w końcu całkiem oślepłem. Przez cztery lata byłem niewidomy. Wszyscy moi bracia smucili się z mojego powodu. Achikar utrzymywał mnie przez dwa lata, zanim wyjechał do Elimaidy”

4.       Tb 3,6 Teraz więc uczyń ze mną według Twego upodobania, pozwól duchowi mojemu odejść ode mnie: chcę odejść z ziemi i stać się [znowu] ziemią. Ponieważ śmierć jest lepsza dla mnie niż życie, albowiem słuchać muszę wyrzutów niesłusznych i ogarnia mnie wielka boleść. Panie, rozkaż, niech będę uwolniony od tej niedoli! Pozwól mi udać się na miejsce wiecznego pobytu, nie odwracaj Twego oblicza ode mnie, Panie, ponieważ dla mnie lepiej jest umrzeć, aniżeli przyglądać się wielkiej niedoli w moim życiu i słuchać szyderstw.

5.       Tb 3,10 Tego dnia była ona bardzo zmartwiona i zaczęła płakać. Wyszedłszy do górnej izby swojego ojca miała zamiar się powiesić. Jednak zaraz opamiętała się i rzekła: «Niechaj nie szydzą z mego ojca - mówiąc do niego: "Miałeś jedną umiłowaną córkę i ona z powodu nieszczęść się powiesiła". Nie mogę wśród smutku przyprowadzać do Otchłani starości ojca mego. Będzie lepiej dla mnie nie powiesić się, lecz ubłagać Pana o śmierć, abym nie wysłuchiwała więcej obelg w moim życiu».

6.       Tb 3,17 I został posłany Rafał, aby uleczyć obydwoje: Tobiasza, aby mu zdjąć bielmo z oczu, tak, aby oczyma swymi znowu oglądał światło Boże, i Sarę, córkę Raguela, aby ją dać Tobiaszowi, synowi Tobiasza, za żonę i odpędzić od niej złego ducha Asmodeusza, ponieważ Tobiaszowi przysługuje prawo otrzymać ją w dziedzictwie przed wszystkimi, którzy ją pragną poślubić.

7.       Tb 4,3 I zawołał swego syna Tobiasza, który przyszedł do niego. I rzekł mu: «Spraw mi piękny pogrzeb! Szanuj swoją matkę i nie zapomnij o niej przez wszystkie dni jej życia! Czyń to, co jej się będzie podobać, i nie zasmucaj jej duszy żadnym twoim uczynkiem!

8.       Tb 4,7 A wszystkim, którzy postępują sprawiedliwie, dawaj jałmużnę z majętności swojej i niech oko twoje nie będzie skąpe w czynieniu jałmużny! Nie odwracaj twarzy od żadnego biedaka, a nie odwróci się od ciebie oblicze Boga.

9.      Tb 5,4 I poszedł Tobiasz poszukać człowieka, który wyruszy razem z nim do Medii, a będzie znał drogę. A gdy wyszedł, spotkał stojącego przed sobą anioła Rafała, a nie wiedział, że jest to anioł Boży.

10.   Tb 6,4 Wtedy powiedział mu znowu anioł: «Rozpłataj tę rybę i wyjmij z niej żółć, serce i wątrobę, i zostaw je przy sobie, a wnętrzności odrzuć! Żółć bowiem, serce i wątroba jej są pożytecznym lekarstwem».

11.   Tb 6,8 A ten mu odpowiedział: «Serce i wątrobę ryby spal przed mężczyzną lub kobietą, których opanował demon lub zły duch, a zniknie opętanie i już nigdy nie zwiąże się z nim

12.   Tb 6,14 A Tobiasz w odpowiedzi rzekł Rafałowi: «Bracie Azariaszu, ja słyszałem, że ona była wydawana już za siedmiu mężów i że oni zmarli w swych komnatach małżeńskich tej nocy, kiedy zbliżali się do niej. Słyszałem także, jak niektórzy mówili, że zabija ich demon

13.   Tb 8,5 5 Wstała i ona i zaczęli się modlić i błagać, aby dostąpić ocalenia. I zaczęli tak mówić: «Bądź uwielbiony, Boże ojców naszych, i niech będzie uwielbione imię Twoje na wieki przez wszystkie pokolenia! Niech Cię uwielbiają niebiosa i wszystkie Twoje stworzenia po wszystkie wieki.

14.   Tb 8, 18 Potem powiedział swoim sługom, aby grób zasypali, zanim nastanie poranek

15.   Tb 10,7 Ale ona mu odpowiedziała: «Zostaw mnie i nie zwódź mnie, dziecko moje zginęło». I wychodziła codziennie, i wypatrywała drogę, którą jej syn poszedł, i nie dała się nikomu przekonać. A kiedy zaszło słońce, wracała, lamentowała i płakała przez całą noc, i nie mogła spać.

16.   Tb 11,11  I przystąpił do niego Tobiasz z żółcią z ryby w ręku, i dmuchnął na jego oczy, dotknął się i rzekł: «Ufaj, ojcze!», i przyłożył mu lekarstwo, i odczekał chwilę.

17.   Tb 12,8 Lepsza jest modlitwa ze szczerością i miłosierdzie ze sprawiedliwością aniżeli bogactwo z nieprawością. Lepiej jest dawać jałmużnę, aniżeli gromadzić złoto

18.   Tb 12,15  Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański».

Księga Judyty

Król assyryjski Nabuchodonozor i jego dowódca Holofernes. Pochwala stanu wdowiego.

1.       Jdt 5,6-21 Historia Narodu Wybranego

2.       Jdt 6,2 «Kim ty jesteś, Achiorze, i wy, najemnicy Ammona, że prorokujesz nam, tak jak choćby dziś, i radzisz nie walczyć z narodem Izraela, ponieważ ich Bóg będzie ich osłaniał tarczą? A któż jest bogiem, jak nie Nabuchodonozor? On pośle potęgę swoją i wygładzi ich z powierzchni ziemi, a ich Bóg nie ocali ich.

3.       Jdt 7,30 A Ozjasz rzekł do nich: «Bądźcie mężni, bracia! Przetrwamy jeszcze pięć dni. W tych dniach Pan i Bóg nasz okaże nam miłosierdzie swoje, On bowiem nie opuści nas do końca.

4.       Jdt 8,28 A Ozjasz odpowiedział jej: «Wszystko, coś powiedziała, wygłosiłaś ze szlachetnego serca, i nie ma nikogo, kto by sprzeciwił się twoim słowom,

5.       Jdt 9,5 Tyś uczynił rzeczy wcześniejsze od tamtych i tamte, i te, które będą później, także i teraźniejsze, i te, które nastąpią, i już się stały, i te, które masz w swoim zamyśle.

6.      Jdt 9,11 Albowiem nie w ilości jest Twoja siła ani panowanie Twoje nie zależy od mocnych, lecz Ty jesteś Bogiem pokornych, wspomożycielem uciśnionych, opiekunem słabych, obrońcą odrzuconych i wybawcą tych, co utracili nadzieję.

7.       Jdt 10,4 Włożyła też sandały na nogi, ustroiła się w łańcuszki, bransolety, pierścienie i kolczyki, i we wszystkie swoje ozdoby. A ukazała się tak bardzo piękna po to, aby ściągnąć na siebie oczy wszystkich mężczyzn, którzy ją zobaczą

8.       Jdt 12,13 I odszedł Bagoas od Holofernesa i przyszedł do niej, i rzekł: «Piękna, młoda kobieto, nie wahaj się stanąć przed panem moim! Będziesz uczczona w jego obecności i będziesz piła z nami rozweselające wino, i staniesz się w tym dniu jak jedna z córek synów Aszszura, przebywających w domu Nabuchodonozora».

9.       Jdt 13, 8-9 I uderzyła go dwukrotnie z całej siły w kark, i odcięła głowę. Potem zsunęła jego ciało z posłania, zdjęła kotarę ze słupów [namiotu] i w chwilę później wyszła, podając niewolnicy swojej głowę Holofernesa.

10.   Jdt 13,18 A Ozjasz powiedział do niej: «Błogosławiona jesteś, córko, przez Boga Najwyższego, spomiędzy wszystkich niewiast na ziemi, i niech będzie błogosławiony Pan Bóg, Stwórca nieba i ziemi, który cię prowadził, abyś odcięła głowę wodza naszych nieprzyjaciół.

11.   Jdt 14,7 A gdy go podniesiono, upadł do nóg Judycie, oddał jej pokłon i zawołał: «Błogosławionaś ty we wszystkich namiotach Judy i między wszystkimi narodami, które, gdy usłyszą twoje imię, zatrwożą się.

12.   Jdt 15,9 A gdy przyszli do niej, wszyscy jednomyślnie wysławiali ją i mówili: «Tyś wywyższeniem Jeruzalem, tyś chlubą wielką Izraela, tyś wielką dumą naszego narodu

13.   Jdt 16,1 I mówiła Judyta: «Uderzcie w bębny na cześć mojego Boga, zagrajcie Panu na cymbałach, zanućcie Mu psalm i pieśń uwielbienia, wysławiajcie i wzywajcie Jego imię!

14.   Jdt 16,9 Sandały jej przykuły jego oko, jej piękność usidliła jego duszę, a miecz przeciął kark jego.

Księga Estery

Na dworze perskim – Ester i jej opiekun Mardodeusz. Ta księga nie wymienia ani razu imienia Boga. Król Aswersus i królowa Waszti w mieście Suza.

1.      Est 2,7 A był on opiekunem Hadassy, to jest Estery, córki stryja swego, bo nie miała ona ojca ani matki. Była to panna o pięknej postaci i miłym wyglądzie; a gdy umarli jej ojciec i matka, przyjął ją Mardocheusz za córkę

2.       Est 2,17 I umiłował król Esterę nad wszystkie [inne] kobiety. Pozyskała sobie u niego życzliwość i względy nad wszystkie [inne] dziewice, i włożył na jej głowę koronę królewską, i uczynił ją królową w miejsce Waszti

3.       Est 3,10 Na to zdjął król sygnet z ręki swojej i dał go Hamanowi, synowi Hammedaty, Agagicie, wrogowi Żydów.

4.       Est 6,10 I rzekł król do Hamana: «Szybko weź szatę i konia i, jak powiedziałeś, tak uczyń Żydowi Mardocheuszowi, który siedzi w Bramie Królewskiej. Niczego nie opuść z tego wszystkiego, co powiedziałeś!»

5.       Est 7,3 W odpowiedzi rzekła królowa Estera: «Królu, jeśli mnie darzysz życzliwością i jeśli królowi się podoba, to niech będzie darowane mi życie na moją prośbę i lud mój na moje życzenie!

6.       Est 8, 12g …długi cytat bez oznaczenia wersetów

Pierwsza Księga Machabejska

Autor nieznany, historyk – lata 175-135. Nie wymienia ani razu imienia Boga.

1.       1 Mch 1,56 Księgi Prawa, które znaleziono, darto w strzępy i palono ogniem.

2.       1 Mch 2,24 Gdy zobaczył to Matatiasz, zapłonął gorliwością i zadrżały mu nerki, i zawrzał gniewem, który był słuszny. Pobiegł więc i zabił tamtego obok ołtarza.

3.       1 Mch 2,41 Tego więc dnia postanowili: «Jeśliby jakikolwiek człowiek w dzień sobotni wyszedł walczyć przeciwko nam, my będziemy z nim walczyli, żebyśmy nie zginęli wszyscy, tak jak zginęli nasi bracia w jaskiniach.

4.       1 Mch 2,50  Teraz więc, dzieci, brońcie Prawa, a nawet życie swoje oddajcie za przymierze, zawarte z waszymi ojcami.

5.      1 Mch  3,18 Juda odparł: «Bez trudu wielu może być pokonanych rękami małej liczby, bo Niebu nie czyni różnicy, czy ocali przy pomocy wielkiej czy małej liczby

6.       1 Mch 9,22 Reszta zaś tego, czego dokonywał Juda, jego walk, bohaterskich czynów i wielkości jego, nie została spisana. Była bowiem zbyt wielka.

7.       1 Mch 12,11 My zawsze i bez przerwy w święta i inne dni uroczyste o was pamiętamy w czasie ofiar, które składamy, i w czasie modlitw. Trzeba bowiem i wypada pamiętać o braciach.

Druga Księga Machabejska

1.       2 Mch 1,22 a kiedy to wykonali i po upływie pewnego czasu zaświeciło słońce, które przedtem było za chmurami, zapłonął ogień tak wielki, że dziwili się wszyscy

2.       2 Mch 2,24-25 Mając bowiem na uwadze wielką ilość cyfr i trudność, jaką bogactwo materiału sprawiało tym, którzy chcieliby się zagłębić w historyczne opowiadania, usiłowaliśmy dać tym, którzy chcą czytać, przyjemne opowiadanie; tym, którzy w pamięci zachować [chcą wypadki], ułatwienie, a wszystkim czytelnikom – pomoc.

3.       2 Mch 2,32 Teraz więc po tak długim zatrzymywaniu się nad wstępem rozpoczynamy opowiadanie. Niemądrze byłoby bowiem zbytnio się rozwodzić przed rozpoczęciem historii, a samą historię przedstawić krótko.

4.       2 Mch 3,25 Ukazał się im bowiem jakiś koń przybrany najozdobniejszym czaprakiem, niosący na sobie strasznego jeźdźca. [Koń] rzuciwszy się gwałtownie, zawisł nad Heliodorem przednimi kopytami, a jeździec ukazał się w złotej zbroi.

5.       2 Mch 3,38 «Jeżeli masz jakiego wroga albo przeciwnika w rządach, poślij go tam, a otrzymasz go obitego, jeżeli tylko się wyratuje, bo na tym miejscu naprawdę działa jakaś Boża moc.

6.      2 Mch 5,19 Pan jednak nie wybrał ludu ze względu na świątynię, ale świątynię ze względu na lud.

7.       2 Mch 6,12 Proszę więc tych, którzy będą czytali tę księgę, aby nie wpadli w przygnębienie z powodu tego, co trzeba było znieść; żeby raczej na to zwracali uwagę, że prześladowania były nie po to, aby zniszczyć, ale aby wychować nasz naród.

8.       2 Mch 6,24 «Udawanie bowiem nie przystoi naszemu wiekowi. Wielu młodych byłoby przekonanych, że Eleazar, który już ma dziewięćdziesiąt lat, przyjął pogańskie obyczaje.

9.       2 Mch 10,29 Gdy rozgorzała zażarta walka, przeciwnikom ukazało się z nieba pięciu wspaniałych mężów, na koniach ze złotymi uzdami, którzy stanęli na czele Żydów.

10.   2 Mch 12,3 Mieszkańcy Jafy popełnili taką oto zbrodnię: poprosili, aby Żydzi, którzy wśród nich mieszkali, weszli razem ze swoimi żonami i dziećmi do przygotowanych przez nich wcześniej łodzi, jak gdyby nie mieli względem nich żadnych wrogich zamiarów,

11.   2 Mch 12, 43-44 Uczyniwszy zaś składkę pomiędzy ludźmi, posłał do Jerozolimy około dwu tysięcy srebrnych drachm, aby złożono ofiarę za grzech. Bardzo pięknie i szlachetnie uczynił, myślał bowiem o zmartwychwstaniu. Gdyby bowiem nie był przekonany, że ci zabici zmartwychwstaną, to modlitwa za zmarłych byłaby czymś zbędnym i niedorzecznym,

12.  2 Mch 15,33 Potem wyciął język bezbożnego Nikanora i powiedział, aby na części go posiekać i dać ptakom, zapłatę zaś za głupotę zawiesić naprzeciwko świątyni.

13.  2 Mch 15,38 Jeżeli jest ono pięknie i zgrabnie ułożone, to tego właśnie ja sam chciałem; jeżeli zaś małą ma wartość i jest przeciętne, to zrobiłem, co było w mej mocy.

2) Księgi dydaktyczne (mądrościowe) – sentencje

Księga Hioba

Pisana proza i poezja. Mowy sadowe. Problem cierpienia.

1.       Hi 1,21 i rzekł: «Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech będzie imię Pańskie błogosławione!»

2.       Hi 2,10 Hiob jej odpowiedział: «Mówisz jak kobieta szalona. Dobro przyjęliśmy z ręki Boga. Czemu zła przyjąć nie możemy?» W tym wszystkim Hiob nie zgrzeszył swymi ustami.

3.       Hi 6,15 Najbliżsi zawiedli jak potok, jak zimowy strumień uchodzą

4.       Hi 19,25 Lecz ja wiem: Wybawca mój żyje, na ziemi wystąpi jako ostatni.

5.       Hi 31 Ideał mężczyzny === Prz 31, 10-31 Ideał kobiety

6.       Hi 32,6 Zabrał głos Elihu, syn Barakeela, Buzyta, i rzekł: «Co do lat jestem młody, wy zaś jesteście już starzy: stąd się przeląkłem, strwożyłem, nie ujawniłem swej wiedzy.

7.       Hi 32, 21-22 Nie trzymam niczyjej strony. Nie będę schlebiał nikomu

8.       Hi 33, 6-7 Tylem, co ty, wart u Boga. I jam jest z gliny zrobiony. Niech mowy cię moje nie płoszą, powagą cię nie przytłaczam.

9.       Hi 40,4 «Jam mały, cóż Ci odpowiem? - Rękę przyłożę do ust.

10.   Hi 42,5-6 Dotąd Cię znałem ze słyszenia, obecnie ujrzałem Cię wzrokiem,  stąd odwołuję, co powiedziałem, kajam się w prochu i w popiele».

Księga Psalmów

„Psalm” to utwór religijny o charakterze poetyckim. Przypisuje się 73 psalmy dawidowi. Psałterz jest podzielony na 5 ksiąg. Numeracja odmienna od 9-147 psalmu. Rodzaje literackie: hymny pochwalne, lamentacje, psalmy królewskie, prorockie i profetyczne. Indywidualne i grupowe.

1.       Ps 1 Dwie drogi życia

2.       Ps 2,7 Ogłoszę postanowienie Pana: Powiedział do mnie: «Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem

3.       Ps 5 lamentacja indywidualna

4.       Ps 7, 16 Wykopał dół i pogłębił go, lecz wpadł do jamy, którą przygotował.

5.       Ps 9 i 10

6.       Ps 14, 1 Mówi głupi w swoim sercu: «Nie ma Boga». Oni są zepsuci, ohydne rzeczy popełniają, nikt nie czyni dobrze.

7.       Ps 23 psalm ufności

8.       Ps 24,3 Kto wstąpi na górę Pana, kto stanie w Jego świętym miejscu?

9.       Ps 25,7 Psalm alfabetyczny

10.   Ps 26,4  Nie zasiadam z ludźmi fałszywymi ani z niegodziwymi się nie spotykam.

11.   Ps 27,1 Pan światłem i zbawieniem moim: kogóż mam się lękać? Pan obroną mojego życia: przed kim mam się trwożyć?

12.   Ps 30,6 Gniew Jego bowiem trwa tylko przez chwilę, a Jego łaskawość - przez całe życie. Płacz nadchodzi z wieczora, a rankiem okrzyki radości.

13.   Ps 31,6 W ręce Twoje powierzam ducha mojego: Ty mnie wybawiłeś, Panie, Boże wierny!

14.   Ps 33,5 PIS On miłuje prawo i sprawiedliwość: ziemia jest pełna łaskawości Pańskiej.

15.   Ps 36,10 Albowiem w Tobie jest źródło życia i w Twej światłości oglądamy światłość.

16.   Ps 37,16 Lepsza jest odrobina, którą ma sprawiedliwy, niż wielkie bogactwo występnych,

17.   Ps 40,8 = Ps 70 Wtedy powiedziałem: «Oto przychodzę; w zwoju księgi o mnie napisano:

18.   Ps 41, 7 i 10 A jeśli przychodzi któryś odwiedzić, mówi puste słowa, w sercu swym złość gromadzi, a skoro wyjdzie za drzwi, wypowiada ją.

19.   Ps 42,2 Jak łania pragnie wody ze strumieni, tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże!

20.   Ps 44,14 Wystawiłeś nas na wzgardę sąsiadom, na śmiech i urąganie naszego otoczenia.

21.   Ps 45,11  Posłuchaj, córko, spójrz i nakłoń ucha, zapomnij o twym narodzie, o domu twego ojca!

22.   Ps 50,21 Ty to czynisz, a Ja mam milczeć? Czy myślisz, że jestem podobny do ciebie? Skarcę ciebie i postawię ci to przed oczy

23.   Ps 51, 4 – 9-10 -17 -Obmyj mnie zupełnie z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego!

24.   Ps 53,2 binata Ps 14 Mówi głupi w swoim sercu: «Nie ma Boga». Oni są zepsuci, ohydne rzeczy popełniają, nie ma takiego, co dobrze czyni.

25.   Ps 54, 6 Oto Bóg mi dopomaga, Pan podtrzymuje me życie.

26.   Ps 55,10 O Panie, rozprosz, rozdziel ich języki; bo widzę przemoc i niezgodę w mieście.

27.   Ps 56, 12 Bogu ufam, nie będę się lękał: cóż może mi uczynić człowiek

28.   Ps 57,8 Serce moje jest mocne, Boże, mocne serce moje; zaśpiewam i zagram.

29.   Ps 67,2  Niech Bóg się zmiłuje nad nami, niech nam błogosławi; niech zajaśnieje dla nas Jego oblicze

30.   Ps 69, 6  Boże, Ty znasz moją głupotę i występki moje nie są zakryte przed Tobą.

31.   Ps 71, 9 i 18 Nie odtrącaj mnie w czasie starości; gdy siły ustaną, nie opuszczaj mnie!

32.   Ps 73 (Ps 37 i Ps 48)

33.   Ps 78,3 Cośmy słyszeli i cośmy poznali, i co nam opowiedzieli nasi ojcowie, tego nie ukryjemy przed ich synami.

34.   Ps 84,5 Szczęśliwi, którzy mieszkają w domu Twoim, Panie, nieustannie Cię wychwalają.

35.   Ps 85, 11  Łaskawość i wierność spotkają się z sobą, ucałują się sprawiedliwość i pokój.

36.   Ps 90, 4 i 10 Bo tysiąc lat w Twoich oczach jest jak wczorajszy dzień, który minął, niby straż nocna.

37.   Ps 95,1 Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu, wznośmy okrzyki na cześć Skały naszego zbawienia:

38.   Ps 97,2 Obłok i ciemność wokoło Niego, sprawiedliwość i prawo podstawą Jego tronu.

39.   Ps 99,4 Królem jest Potężny, co kocha sprawiedliwość. Ty ustanowiłeś to, co jest słuszne, prawo i sprawiedliwość w Jakubie Ty ustanowiłeś.

40.   Ps 102, 2 Panie, słuchaj modlitwy mojej, a wołanie moje niech do Ciebie przyjdzie!

41.   Ps 103, 11  Bo jak wysoko niebo wznosi się nad ziemią, tak można jest Jego łaskawość dla tych, co się Go boją.

42.   Ps 105, 17  Wysłał przed nimi człowieka: Józefa sprzedano jako niewolnika.

43.   Ps 107,1  Wysławiajcie Pana, bo dobry, bo na wieki Jego łaskawość

44.   Ps 108 = (Ps 57 +60)

45.   Ps 110,4  Pan przysiągł i żal Mu nie będzie: «Tyś Kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka»

46.   Ps 112,5 Dobrze się wiedzie mężowi, który lituje się i pożycza, postępuje w swych sprawach uczciwie.

47.   Ps 113-118 = Wielki Hallel

48.   Ps 115, 1 i 4  Nie nam, Panie, nie nam, lecz Twemu imieniu daj chwałę za Twoją łaskawość i wierność

49.   Ps 116 (114-115)

50.   Ps 117 Tylko dwa wersety - Alleluja. Chwalcie Pana, wszystkie narody, wysławiajcie Go, wszystkie ludy, bo Jego łaskawość nad nami potężna, a wierność Pańska trwa na wieki.

51.  118,  8 i 22 Lepiej się uciec do Pana, niż pokładać ufność w człowieku. --

52.   119 - Cały Psalm 119 skupia się zatem wokół tego Słowa życia i szczęśliwości. Jego głównym tematem jest «Słowo» i «Prawo» Pana, ale obok tych terminów w prawie wszystkich wersetach występują ich synonimy, takie jak «przykazania», «wyroki», «postanowienia», «upomnienia», «obietnica», «ustawy»; oraz związane z nimi liczne czasowniki, jak: zachowywać, strzec, pojmować, znać, miłować, rozważać, żyć.

53.   Ps 119=Ps 71

54.   Ps 120-134 = Pieśń stopni albo pielgrzymów

55.    Ps 121,2 i 8   

56.   Ps 124,8 Nasza pomoc jest w imieniu Pana, który stworzył niebo i ziemię.

57.   Ps 126,5  Którzy we łzach sieją, żąć będą w radości

58.   Ps 127, 1 Jeżeli Pan domu nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą. Jeżeli Pan miasta nie ustrzeże, strażnik czuwa daremni

59.   Ps 129,8 Nie powiedzą także przechodnie: «Błogosławieństwo Pańskie nad wami!» «Błogosławimy wam w imię Pana!

60.   Ps 130,  7 Niech Izrael wygląda Pana. U Pana bowiem jest łaskawość i obfite u Niego odkupienie

61.   Ps 132,9 Niech się kapłani Twoi odzieją w sprawiedliwość, a Twoi czciciele niech się radują!

62.   Ps 133,1 Oto jak dobrze i jak miło, gdy bracia mieszkają razem;

63.   Ps 135,16 i 17 Mają usta, ale nie mówią, mają oczy, ale nie widzą. 17 Mają uszy, ale nie słyszą; i nie ma oddechu w ich ustach.

64.   Ps 136 Bo Jego laska na wieki

65.   Ps 137,4 Jakże możemy śpiewać pieśń Pańską w obcej krainie?

66.   Ps 144,3 Jakże możemy śpiewać pieśń Pańską w obcej krainie?

67.   Ps 145, 8 Pan jest łagodny i miłosierny, nieskory do gniewu i bardzo łaskawy

68.   Ps 145, 15 -  Oczy wszystkich oczekują Ciebie, Ty zaś dajesz im pokarm we właściwym czasie

69.   Ps 146=147

70.   Ps 148,3 Chwalcie Go, słońce i księżycu, chwalcie Go, wszystkie gwiazdy świecące.

71.   Ps 150,5- 6  Chwalcie Go na cymbałach dźwięcznych, chwalcie Go na cymbałach brzęczących:   Wszystko, co żyje, niech chwali Pana! Alleluja.

Księga Przysłów (przypowieści)

Pouczenia religijne i moralne. Paralelizm = odpowiedniość myśli = przeciwstawny; synominczny; ciągły. Literatura mądrościowe używa różne gatunki literackie: satyra, przypowieść, bajki, zagadki ///Mądrość – głupota /// Najważniejsze cnoty to sprawiedliwość i bogobojność.

1.       Prz 1,7 Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska, lecz głupcy odrzucają mądrość i karność.

2.       Prz 3,5 Z całego serca Bogu zaufaj, nie polegaj na swoim rozsądku,

3.       Prz 6,9 Jak długo, leniwcze, chcesz leżeć? A kiedyż ze snu powstaniesz?

4.       Prz 8,17 Tych kocham, którzy mnie kochają, znajdzie mnie ten, kto mnie szuka.

5.       Prz 8,20  Drogą prawości ja kroczę, ścieżkami sprawiedliwości,

6.       Prz 8,27  Gdy niebo umacniał, z Nim byłam, gdy kreślił sklepienie nad bezmiarem wód,

7.       Prz 10,19  Nie uniknie się grzechu w gadulstwie, kto ostrożny w języku - jest mądry.

8.       Prz  11,22  [Czym] w ryju świni złota obrączka, [tym] piękna kobieta, ale bez rozsądku.

9.       Prz 12,1 Kto napomnienie lubi, kocha mądrość, kto nagan nie znosi, jest głupi.

10.   Prz 13,7  Jeden udaje bogacza - nie mając niczego, [inny] udaje nędzarza - a opływa w dobra.

11.   Prz 13,13 Kto gardzi nakazem, ten szkodę ponosi, nagrodę otrzyma, kto rozkaz szanuje

12.   Prz 13,20 Kto z mądrym przestaje - nabywa mądrości, towarzysz głupców poniesie szkodę.

13.   Prz  13,24  Nie kocha syna, kto rózgi żałuje, kto kocha go - w porę go karci.

14.   Prz  14,16 Mądry się boi, od złego ucieka, a głupi się unosi, czuje się pewnym.

15.   Prz 14,31 Kto ciemięży ubogiego, lży jego Stwórcę, czci Go ten, kto się nad biednym lituje

16.   Prz 15,1 Odpowiedź łagodna uśmierza zapalczywość, słowo raniące pobudza do gniewu.

17.   Prz 15,16 Lepiej mieć mało - z bojaźnią Pańską, niż z niepokojem - wielkie bogactwo

18.   Prz 15,22  Brak rady unicestwia zamiary, udają się one, gdzie wielu doradców.

19.   Prz  16,1 Człowiecze są zamysły serca, odpowiedź języka od Pana

20.   Prz  16,3  Powierz Panu swe dzieło, a spełnią się twoje zamiary.

21.   Prz 16,9 Serce człowieka obmyśla drogę, lecz Pan utwierdza kroki.

22.   Prz 17,10 Nagana głębiej działa na mądrego niżeli na głupiego sto batów.

23.   Prz 17,28 I głupi, gdy milczy, wydaje się mądrym, kto wargi zamyka - bezpieczny.

24.   Prz 19,17 Pożycza [samemu] Panu - kto dla biednych życzliwy, za dobrodziejstwo On mu nagrodzi.

25.   Prz  20,4 Nie pracuje leniwy w jesieni, więc w żniwa darmo szuka plonu.

26.   Prz  21,13 Kto uszy zatyka na krzyk ubogiego, sam będzie wołał bez skutku.

27.   Prz 23,1-2   Gdy z możnym do stołu usiądziesz, pilnie uważaj, co masz przed sobą; nóż sobie przyłóż do gardła, jeśli masz gardło żarłoczne.

28.   Prz 24,21-22  Synu mój, lękaj się Boga i króla, nie łącz się z tymi, co myślą inaczej, bo wnet ich zagłada nastanie. Kto zna upadek obydwu?

29.   Prz 25,17  Stawaj rzadko w domu sąsiada, by nie miał cię dość i nie nabrał wstrętu.

30.   Prz 27,1 Nie chwal się dniem jutrzejszym, bo nie wiesz, co dzień ci przyniesie

31.   Prz 27, 8 Jak ptak, co uciekł z gniazda, tak człowiek, co uciekł z ojczyzny.

32.   Prz 28,6 Więcej wart biedak, co żyje uczciwie, niż bogacz o drogach krętych.

33.   Prz 29,21 Kto sługę rozpuści za młodu, ten w końcu z uporem się spotka.

34.   Prz 31, 1-31 Dzielna Niewiasta

35.   Prz 31,30  Kłamliwy wdzięk i marne jest piękno: chwalić należy niewiastę, co boi się Pana.

Ksiega Hohetela (Eklezjastesa)

Kohelet to funkcja a nie imię. To urząd “przemawiającego na zebraniu”. Rozważania nad sensem życia. “Marność” lub jej synonimy jest powtarzane 64 razy (to co niestale, próżne, bezużyteczne). Zagadnienia filozoficzno-religijne. Marność, ale nie pesymizm.

1.      Koh 1,2 Marność nad marnościami, powiada Kohelet, marność nad marnościami - wszystko marność.

2.       Koh 1,8 Mówienie jest wysiłkiem: nie zdoła człowiek wyrazić [wszystkiego] słowami. Nie nasyci się oko patrzeniem ani ucho napełni słuchaniem.

3.       Koh 1,9 To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem.

4.       Koh 1,18 Poznałem, że również i to jest pogonią za wiatrem, bo w wielkiej mądrości - wiele utrapienia, a kto przysparza wiedzy - przysparza i cierpień.

5.       Koh  3,1 Wszystko ma swój czas, i jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebem:

6.       Koh  3,2 JEST CZAS Jest czas rodzenia i czas umierania, czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono,

7.       Koh  3,15 To, co jest, już było, a to, co ma być kiedyś, już jest; Bóg przywraca to, co przeminęło.

8.       Koh  4,9 Lepiej jest dwom niż jednemu, gdyż mają dobry zysk ze swej pracy.

9.      Koh  5,3 Jeżeliś złożył ślub jakiś Bogu, nie zwlekaj z jego spełnieniem, bo w głupcach nie ma On upodobania. To, coś ślubował, wypełnij!

10.   Koh  7,5 Lepiej jest słuchać karcenia przez mędrca, niż słuchać pochwały ze strony głupców.

11.   Koh  7,16 Nie bądź przesadnie sprawiedliwy i nie uważaj się za zbyt mądrego! Dlaczego miałbyś sobie sam zgotować zgubę?

12.   Koh  10,10 Jeśli siekiera się stępi, a nie naostrzy się jej, trzeba zwiększyć wysiłek. Pożyteczna jest wtedy mądrość, by osiągnąć powodzenie.

13.   Koh  12,13 Koniec mowy. Wszystkiego tego wysłuchawszy: Boga się bój i przykazań Jego przestrzegaj, bo cały w tym człowiek!

Pieśń nad pieśniami

Jedyna księga, która nic nie mówi o Bogu, o narodzie wybranym ani nie zawiera żadnej myśli religijnej. To poezja miłosna = pierwsza miłość, zaślubiny, Oblubieniec i Oblubienica. Podobieństwo do Ps 45. Bóg = Izrael; Chrystus = Kościół

Bóg = Maryja. Interpretacja alegoryczne Izrael=Kościół;

1.       Pnp 2,2 Jak lilia pośród cierni,  tak przyjaciółka ma pośród dziewcząt.

2.       Pnp 4,7 Cała piękna jesteś, przyjaciółko moja, i nie ma w tobie skazy

3.       Pnp 6, 8 - 10 Sześćdziesiąt jest królowych i nałożnic osiemdziesiąt, a dziewcząt bez liczby, [lecz]  jedyna jest moja gołąbka, moja nieskalana, jedyna swej matki, wybrana swej rodzicielki. Podziwiają ją dziewczęta i zwą ją szczęśliwą, królowe i nałożnice ją wysławiają: «Kimże jest ta, która świeci z wysoka jak zorza, piękna jak księżyc, jaśniejąca jak słońce, groźna jak zbrojne zastępy?»

4.       Pnp 7,1 Obróć się, obróć, Szulamitko, obróć się, obróć się, niech się twym widokiem nacieszymy!

5.       Pnp 7,2 sandały - Jak piękne są twe stopy w sandałach, księżniczko! Linia twych bioder jak kolia, dzieło rąk mistrza.

6.       Pnp 8,5 Kim jest ta, co się wyłania z pustyni, wsparta na oblubieńcu swoim?

7.       Pnp 8, 6-7 Połóż mię jak pieczęć na twoim sercu, jak pieczęć na twoim ramieniu, bo jak śmierć potężna jest miłość, a zazdrość jej nieprzejednana jak Szeol, żar jej to żar ognia, płomień Pański.  Wody wielkie nie zdołają ugasić miłości, nie zatopią jej rzeki. Jeśliby kto oddał za miłość całe bogactwo swego domu, pogardzą nim tylko.

Księga Mądrości (Salomona)

Autor zwalcza bałwochwalstwo. Księga o charakterze apologetycznym – przeciw Egiptowi. Hebrajska myśl w greckiej szacie literackiej. Sprawiedliwość – świętość życia – prawdziwa mądrość

1.       Mdr 1,13 Bo śmierci Bóg nie uczynił i nie cieszy się ze zguby żyjących.

2.       Mdr 2,12 Zróbmy zasadzkę na sprawiedliwego, bo nam niewygodny: sprzeciwia się naszym sprawom, zarzuca nam łamanie prawa, wypomina nam błędy naszych obyczajów.

3.       Mdr 2, 23 Bo dla nieśmiertelności Bóg stworzył człowieka - uczynił go obrazem swej własnej wieczności

4.       Mdr  2,24 A śmierć weszła na świat przez zawiść diabła i doświadczają jej ci, którzy do niego należą.

5.       Mdr  3,15 Wspaniałe są owoce dobrych wysiłków, a korzeń mądrości nie usycha.

6.      Mdr  4,13 Wcześnie osiągnąwszy doskonałość, przeżył czasów wiele.

7.       Mdr  6,10 Bo ci, co świętości święcie przestrzegają, dostąpią uświęcenia, a którzy się tego nauczyli, ci znajdą [słowa] obrony.

8.       Mdr  6,11 Pożądajcie więc słów moich, pragnijcie, a znajdziecie naukę.

9.       Mdr  6,14 Kto dla niej wstanie o świcie, ten się nie natrudzi, znajdzie ją bowiem siedzącą u drzwi swoich.

10.   Mdr 7,15 O niej rozmyślać - to szczyt roztropności, a kto z jej powodu nie śpi, wnet się trosk pozbędzie:

11.   Mdr 7,22 –oznacza  najwyższą doskonałość Mądrości.  świętość, jedyność, wszechmoc, wszechwiedza….jak godność Osoby Boskiej – podobnie jak J 1,1-14 Siedem przymiotników mądrości (3x7)

Oznajmię, czym jest Mądrość i jak się zrodziła, i nie zakryję przed wami tajemnic. Pójdę jej śladem od początku stworzenia, jej znajomość wydobędę na światło i prawdy nie pominę.

12.  Mdr 11,24 Miłujesz bowiem wszystkie stworzenia, niczym się nie brzydzisz, co uczyniłeś, bo gdybyś miał coś w nienawiści, nie byłbyś tego uczynił.

13.  Mdr 16,12 Nie zioła ich uzdrowiły ani nie okłady, lecz słowo Twe, Panie, co wszystko uzdrawia.

Księga Syracha (Eklezjastyk)

Księga “kościelna” do przygotowania katechumenów. Rozdziały 1-42 maja charakter ontologiczny = wskazówki mądrościowe. Rozdziały 43-51 charakter hymniczny. Prolog nie wchodzi w skład księgi – nie jest tekstem natchnionym.

1.       Prolog 15-20

2.      Syr 2,1 Synu, jeżeli masz zamiar służyć Panu, przygotuj swą duszę na doświadczenie!

3.       Syr 3,13 A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił.

4.       Syr 3,21 Nie szukaj tego, co jest zbyt ciężkie, ani nie badaj tego, co jest zbyt trudne dla ciebie.

5.       Syr  4,7 Czyń siebie godnym kochania w zgromadzeniu, a przed władcą skłaniaj głowę!

6.       Syr  4,26 Nie wstydź się wyznać swych grzechów, a nie zmagaj się z prądem rzeki

7.      Syr 4,31 Nie miej ręki wydłużonej do brania, a do dawania - skróconej.

8.      Syr 5,10 Twardo stój przy swym przekonaniu i jedno miej tylko słowo!

9.      Syr  6,6 Żyjących z tobą w pokoju może być wielu, ale gdy idzie o doradców, [niech będzie] jeden z tysiąca!

10.  Syr  6,14 Wierny bowiem przyjaciel potężną obroną, kto go znalazł, skarb znalazł.

11.   Syr 6,18 Synu, od młodości swej staraj się o naukę, a będziesz ją nabywał aż do siwizny.

12.   Syr 7,35 Nie ociągaj się z odwiedzeniem chorego człowieka, albowiem za to będą cię miłować.

13.   Syr  10,2 Jaki władca ludu, tacy i jego ministrowie, jaki władca miasta, tacy i jego mieszkańcy.

14.   Syr  11,2 Nie wychwalaj męża z powodu jego pięknej postawy ani się nie brzydź człowiekiem z powodu jego wyglądu.

15.   Syr 11,10 Synu, nie bierz na siebie za wiele spraw, bo jeśli będziesz je mnożył, nie unikniesz szkody.

16.  I choćbyś pędził, nie dopędzisz, a uciekając nie uciekniesz.

17.   Syr 11,28 Przed śmiercią nikogo nie nazywaj szczęśliwym, gdyż dopiero w ostatniej chwili poznaje się męża.

18.  Syr  15,17 Przed ludźmi życie i śmierć, co ci się podoba, to będzie ci dane.

19.   Syr  15,20 Nikomu On nie przykazał być bezbożnym i nikomu nie zezwolił grzeszyć.

20.   Syr 18,7 Kiedy człowiek myśli, że skończył, to nawet nie rozpoczął, a kiedy się zatrzyma, nie wie, co robić dalej.

21.   Syr 18,19 Uczy się, zanim ci przyjdzie przemawiać, i miej staranie o siebie, zanim zasłabniesz.

22.   Syr  19,24 Lepszy jest mniej zdolny, ale bojący się Pana, niż bardzo mądry, co przekracza Prawo.

23.  Syr  20,6 Jeden milczy, bo nie wie, co odpowiedzieć, a drugi milczy, gdyż umie [czekać na] stosowną chwilę.

24.  Syr 20,29 Upominki i dary zaślepiają oczy mądrych i jak kaganiec na ustach tłumią nagany.

25.   Syr 21,2 Uciekaj od grzechu jak od węża, jeśli się bowiem zbliżysz, ukąsi cię: jego zęby to zęby lwa, co porywają życie ludzkie.

26.   Syr  21,24 Jest brakiem wychowania podsłuchiwać pod drzwiami, człowieka rozumnego zaś okrywałoby to hańbą.

27.  Syr  22,20 Kto rzuca kamieniem na ptaki, wypłasza je, a kto lży przyjaciela, zrywa przyjaźń.

28.  Syr 25,4 Jak sąd przystoi siwym włosom, tak starszym umieć doradzać.

29.  Syr 27,12 Skracaj czas [przebywania] między nierozumnymi, a wśród mądrych przedłużaj!

30.   Syr  28,7 Pamiętaj na przykazania i nie miej w nienawiści bliźniego, - na przymierze Najwyższego, i daruj obrazę!

31.   Syr  28,18 Wielu padło od ostrza miecza, ale nie tylu, co od języka.

32.   Syr 29,23 Bądź zadowolony, czy masz mało czy dużo, a nie posłyszysz wymówek, że jesteś przybyszem.

33.   Syr 29, 24 Przykre to życie chodzić od domu do domu, a tam, gdzie mieszkasz jako obcy, ust nie otworzysz.

34.   Syr 30,16 Nie ma większego bogactwa nad zdrowie ciała i nie ma zadowolenia nad radość serca.

35.   Syr  30,23 Wytłumacz sobie samemu, pociesz swoje serce, i oddal długotrwały smutek od siebie; bo smutek zgubił wielu i nie ma z niego żadnego pożytku.

36.   Syr  32,7 Przemów, młodzieńcze, jeśli już musisz, skoro cię o to usilnie dwa razy proszono.

37.   Syr 33,4 Przygotuj mowę, a słuchać cię będą, zbierz swą wiedzę i odpowiadaj!

38.   Syr 33,21 Póki żyjesz i tchnienie jest w tobie, nikomu nie dawaj nad sobą władzy.

39.   Syr 34,11 Wiele widziałem w moich podróżach i więcej wiem, niż wypowiedzieć potrafię.

40.   Syr 35,4 Nie ukazuj się przed Panem z próżnymi rękami, wszystko to bowiem [dzieje się] według przykazania.

41.   Syr 35,17 Modlitwa biednego przeniknie obłoki i nie ustanie, aż dojdzie do celu.

42.   Syr 37,11 [Nie naradzaj się] z kobietą co do jej rywalki, z tchórzliwym co do wojny, z kupcem co do zamiany towarów, z handlarzem co do sprzedaży, z zawistnym co do wdzięczności, z niemiłosiernym co do dobroczynności, z leniwym co do jakiejkolwiek pracy, z okresowym najemnikiem co do zakończenia zajęcia, z niewolnikiem opieszałym co do wielkiej pracy - gdy chodzi o jakąkolwiek radę, nie polegaj na nich!

43.   Syr 37,14 Dusza bowiem człowieka zwykła czasem więcej objawić niż siedem czat siedzących wysoko dla wypatrywania.

44.   Syr 37,19-21  Bywa mędrzec, który jest mądry dla wielu innych, a dla siebie samego jest niczym;  bywa mędrzec, który przez swe mowy jest znienawidzony i wykluczą go z każdej wspaniałej uczty, nie da mu Pan uznania u innych, gdyż nie ma on żadnej mądrości.

45.   Syr 38,24 Uczony w Piśmie zdobywa mądrość w czasie wolnym od zajęć, i kto ma mniej działania, ten stanie się mądry.

46.  Syr 42,7 Cokolwiek przekazujesz, niech będzie pod liczbą i wagą, a dawanie i odbieranie - wszystko na piśmie.

47.   Syr 46,19 Przed czasem spoczynku wiecznego oświadczył przed Panem i Jego pomazańcem: «Pieniędzy ani niczego, ani sandałów od nikogo nie wziąłem». I nikt go nie mógł oskarżyć.

3) Księgi prorockie

Mamy 16 proroków: 4 większych i 12 mniejszych oraz Księgę Lamentacji i Barucha.

Profetyzm to doświadczenie religijne Izraela. Prorok przemawia „zamiast” albo w „imieniu Pana”. „Wyrocznia Pana” to mówi Pan, „Słuchajcie słowa Pana”

Izajasz

Izajasz powołany w 739 roku, prorokował przez 40 lat. Działalność Izajasza: a) polityczna; b) etyczna (prorok i kaznodzieja); c) religijna. To prorok mesjański i „ewangelista pośród proroków”. Cytowany w NT 85 razy.

Proto-Izajasz 1-39 „Księga gróźb”

Deutero -Izajasz 40 -45 „Księga wyzwolenia i odnowy”

Trito – Izajasz 55-66 „Księga triumfu”.

1.       Iz 1,18 Chodźcie i spór ze Mną wiedźcie! - mówi Pan. Choćby wasze grzechy były jak szkarłat, jak śnieg wybieleją; choćby czerwone jak purpura, staną się jak wełna.

2.       Iz 2,2-4 = Mi 4, 1-3 Stanie się na końcu czasów, że góra świątyni Pańskiej stanie mocno na wierzchu gór i wystrzeli ponad pagórki. Wszystkie narody do niej popłyną,

3.       Iz 5,7 Otóż winnicą Pana Zastępów jest dom Izraela, a ludzie z Judy szczepem Jego wybranym. Oczekiwał On tam sprawiedliwości, a oto rozlew krwi, i prawowierności, a oto krzyk grozy.

4.       Iz 5,12 Nic, tylko harfy i cytry, bębny i flety, i wino na ich ucztach. O sprawę Pana nie dbają ani nie baczą na dzieła rąk Jego.

5.       Iz  5,20 Biada tym, którzy zło nazywają dobrem, a dobro złem, którzy zamieniają ciemności na światło, a światło na ciemności, którzy przemieniają gorycz na słodycz, a słodycz na gorycz!

6.       Iz 5, 27 – rzemyk u trzewika - Nie ma w nim słabego ani zmęczonego, nikt nie drzemie ani nie śpi, nikt nie odpina pasa ze swych bioder ani nie ma rozerwanego rzemyka u trzewików.

7.       Iz 6,3 = Ap 4,8 I wołał jeden do drugiego: «Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały».

8.       Iz 6, 7 Dotknął nim ust moich i rzekł: «Oto dotknęło to twoich warg: twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech».

9.       Iz  6,8 I usłyszałem głos Pana mówiącego: «Kogo mam posłać? Kto by Nam poszedł?» Odpowiedziałem: «Oto ja, poślij mnie!»

10.  Iz 7,14 = Mt 1,22 Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel

11.   Iz 8,1 Pan powiedział do mnie: «Weź sobie wielką tabliczkę i napisz na niej zwykłymi literami: Maher-Szalal-Chasz-Baz

12.   Iz 9,4 Bo każdy but pieszego żołnierza, każdy płaszcz zbroczony krwią, pójdą na spalenie, na pastwę ognia.

13.   Iz  10,20 W owym dniu Reszta z Izraela i ocaleni z domu Jakuba nie będą więcej polegać na tym, który ich bije, ale prawdziwie oprą się na Panu, Świętym Izraela.

14.   Iz 11,1 I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni.

15.   Iz 11,2 I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.

16.   Iz 20,2 zdejm buty - w tym samym czasie Pan przemówił do Izajasza, syna Amosa, tymi słowami: «Idź, rozwiąż wór z bioder twoich, zdejm też obuwie z nóg twoich!» Ten zaś uczynił tak, chodząc nago i boso.

17.  Iz  22,22 MARYJA Położę klucz domu Dawidowego na jego ramieniu; gdy on otworzy, nikt nie zamknie, gdy on zamknie, nikt nie otworzy

18.   Iz 24,6 COVID-9 Dlatego ziemię pochłania przekleństwo, a jej mieszkańcy odpokutowują; dlatego się przerzedzają mieszkańcy ziemi i mało ludzi zostało.

19.   Iz 26,20 COVID-9 Idź, mój ludu, wejdź do swoich komnat i zamknij drzwi za sobą! Skryj się na małą chwilę, aż gniew przeminie:

20.  Iz  28,10 Bo: Saw lasaw, saw lasaw; kaw lakaw, kaw lakaw; zeer szam, zeer szam

21.   Iz 29,13 Wyrzekł Pan: Ponieważ ten lud zbliża się do Mnie tylko w słowach, i sławi Mnie tylko wargami, podczas gdy serce jego jest z dala ode Mnie; ponieważ cześć jego jest dla Mnie tylko wyuczonym przez ludzi zwyczajem,

22.   Iz 30,26 Wówczas światło księżyca będzie jak światło słoneczne, a światło słońca stanie się siedmiokrotne, jakby światło siedmiu dni - w dniu, gdy Pan opatrzy rany swego ludu i uleczy jego sińce po razach.

23.   Iz  36-39 = 2 Krl 18-20 binata

24.   Iz 37,28 Wiem, [kiedy wstajesz i] kiedy spoczywasz, kiedy wychodzisz i kiedy powracasz, <i jak cię ponosi złość przeciw Mnie>.

25.   Iz 41,14 Nie bój się, robaczku Jakubie, nieboraku Izraelu! Ja cię wspomagam - wyrocznia Pana - odkupicielem twoim - Święty Izraela.

26.   Iz  42,3 Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zagasi knotka o nikłym płomyku. On niezachwianie przyniesie Prawo.

27.   Iz 43,22 Lecz ty, Jakubie, nie wzywałeś Mnie, bo się Mną znudziłeś, Izraelu!

28.   Iz 44,19 Taki się nie zastanawia; nie ma wiedzy ani zrozumienia, żeby sobie powiedzieć: "Jedną połowę spaliłem w ogniu, nawet chleb upiekłem na rozżarzonych węglach, i upiekłem mięso, które zajadam, a z reszty zrobię rzecz obrzydliwą. Będę oddawał pokłon kawałkowi drzewa".

29.   Iz 49,15 Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta, która kocha syna swego łona? A nawet, gdyby ona zapomniała, Ja nie zapomnę o tobie

30.   Iz  52,7 O jak są pełne wdzięku na górach nogi zwiastuna radosnej nowiny, który ogłasza pokój, zwiastuje szczęście, który obwieszcza zbawienie, który mówi do Syjonu: «Twój Bóg zaczął królować».

31.   Iz 54, 13 Wszyscy twoi synowie będą uczniami Pana, wielka będzie szczęśliwość twych dzieci.

32.  Iz 55,6 Szukajcie Pana, gdy się pozwala znaleźć, wzywajcie Go, dopóki jest blisko!

33.   Iz 57,1 Sprawiedliwy ginie, a nikt się tym nie przejmuje. Bogobojni ludzie znikają, a na to nikt nie zwraca uwagi. Tak to się gubi sprawiedliwego,

34.   Iz 58,6 Czyż nie jest raczej ten post, który wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać;

35.   Iz 61,1 Duch Pana Boga nade mną, bo Pan mnie namaścił. Posłał mnie, by głosić dobrą nowinę ubogim, by opatrywać rany serc złamanych, by zapowiadać wyzwolenie jeńcom i więźniom swobodę;

36.   Iz 64,7 A jednak, Panie, Tyś naszym Ojcem. Myśmy gliną, a Ty naszym twórcą. Dziełem rąk Twoich jesteśmy my wszyscy.

37.   Iz 65,17 Albowiem oto Ja stwarzam nowe niebiosa i nową ziemię; nie będzie się wspominać dawniejszych dziejów ani na myśl one nie przyjdą.

Księga Jeremiasza

Przeciw bałwochwalstwu i synkretyzmowi. Przejście od kolektywizmu do indywidualizmu. Czasy Jozjasza.

1.       Jr 1,5 «Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię, prorokiem dla narodów ustanowiłem cię».

2.       Jr 1,10 Spójrz, daję ci dzisiaj władzę nad narodami i nad królestwami, byś wyrywał i obalał, byś niszczył i burzył, byś budował i sadził».

3.       Jr 2,25 bose nogi - Uważaj na swoje nogi, aby nie stały się bose, i na swoje gardło, aby nie wyschło.

4.      Jr 3,15 I dam wam pasterzy według mego serca, by was paśli rozsądnie i roztropnie.

5.       Jr 4,9  W owych dniach - wyrocznia Pana - zabraknie królowi odwagi, zabraknie i dostojnikom, kapłanów ogarnie osłupienie, a prorocy oniemieją.

6.       Jr 5,31 Prorocy przepowiadają kłamliwie, kapłani nauczają na własną rękę, a lud mój to lubi. I cóż uczynicie, gdy kres tego nadejdzie?»

7.       Jr  6,14 Usiłują zaradzić katastrofie mojego narodu, mówiąc beztrosko: "Pokój, pokój", a tymczasem nie ma pokoju.

8.       Jr 7,27 Powiesz im wszystkie te słowa, ale cię nie usłuchają; będziesz wołał do nich, lecz nie dadzą ci odpowiedzi.

9.       Jr 12,2b Blisko jesteś ich ust, daleko jednak od ich sumienia

10.   Jr 13,4 «Weź pas, który kupiłeś, a który nosisz na swych biodrach, wstań i idź nad Eufrat i schowaj go tam w rozpadlinie skały!»

11.   Jr 14,9b Ty jednak jesteś wśród nas, Panie, a imię Twoje zostało wezwane nad nami. Nie opuszczaj nas!

12.   Jr  14,14 I rzekł Pan do mnie: «Prorocy ci głoszą kłamstwo w moje imię. Nie posłałem ich, nie dawałem poleceń ani nie przemówiłem do nich. Kłamliwe widzenia, zmyślone przepowiednie, urojenia swych serc - oto co wam przepowiadają.

13.   Jr 14,18b Nawet prorok i kapłan błądzą po kraju nic nie rozumiejąc

14.   Jr 17,7 Błogosławiony mąż, który pokłada ufność w Panu, i Pan jest jego nadzieją.

15.   Jr18,6 «Czy nie mogę postąpić z wami, domu Izraela, jak ten garncarz? - wyrocznia Pana. Oto bowiem jak glina w ręku garncarza, tak jesteście wy, domu Izraela, w moim ręku.

16.   Jr 18,18 Oni rzekli: «Chodźcie, uknujemy zamach na Jeremiasza! Bo przecież nie zabraknie kapłanowi pouczenia ani mędrcowi rady, ani prorokowi słowa. Chodźcie, uderzmy go językiem, nie zważajmy wcale na jego słowa!»

17.   Jr  19,1 To powiedział Pan do mnie: «Idź i kup flakon gliniany, następnie zabierz z sobą kilku spośród starszych ludu i spośród starszych kapłanów.

18.   Jr 19,8 Gwizdać I uczynię z tego miasta przedmiot zgrozy i pośmiewiska. Ktokolwiek będzie obok niego przechodził, wpadnie w osłupienie i zagwiżdże nad wszystkimi jego ranami

19.   Jr 20,7 Uwiodłeś mnie, Panie, a ja pozwoliłem się uwieść; ujarzmiłeś mnie i przemogłeś. Stałem się codziennym pośmiewiskiem, wszyscy mi urągają.

20.  Jr 21,8 Do tego narodu zaś powiedz: To mówi Pan: Oto stawiam przed wami drogę życia i drogę śmierci

21.   Jr 22,3 PIS To mówi Pan: Wypełniajcie prawo i sprawiedliwość, uwalniajcie uciśnionego z rąk ciemięzcy, obcego zaś, sieroty i wdowy nie uciskajcie ani nie czyńcie im gwałtu; krwi niewinnej nie rozlewajcie w tym miejscu!

22.   Jr  22,15 PIS  Czy się w tym okazujesz królem, że masz zapał do [budowania z] cedru? A może twój ojciec5 nie jadł i nie pił? Lecz on wykonywał prawo i sprawiedliwość i dlatego zażywał pomyślności.

23.   Jr 23,5 PIS Oto nadejdą dni - wyrocznia Pana - kiedy wzbudzę Dawidowi Odrośl sprawiedliwą. Będzie panował jako król, postępując roztropnie, i będzie wykonywał prawo i sprawiedliwość na ziemi.

24.   Jr 23,25 Słyszałem to, co mówią prorocy, którzy prorokują fałszywie w moim imieniu: "Miałem sen, miałem sen!"

25.   Jr 24,5 «To mówi Pan, Bóg Izraela: Jak na te wyborne figi, tak patrzę życzliwie na mieszkańców Judy uprowadzonych w niewolę, których wysłałem z tego miejsca do ziemi Chaldejczyków - dla ich dobra.

26.   Jr 27,2 To powiedział Pan <do mnie>: «Sporządź sobie więzy i jarzmo i nałóż je sobie na szyję!

27.   Jr  28,9  9 Prorok, który przepowiada pomyślność, będzie uznany za proroka prawdziwie posłanego przez Pana, gdy się spełni przepowiednia prorocka».

28.   Jr 31,34 Znowu cię zbuduję i będziesz odbudowana, Dziewico-Izraelu! Przyozdobisz się znów swymi bębenkami i wyjdziesz wśród tańców pełnych wesela.

29.   Jr 33,15 PIS W owych dniach i w owym czasie wzbudzę Dawidowi potomstwo sprawiedliwe; będzie wymierzać prawo i sprawiedliwość na ziemi.

30.   Jr 36,18 Baruch zaś odpowiedział im: «Własnymi ustami dyktował mi wszystkie te słowa, a ja zapisywałem atramentem w księdze»

31.   Jr 38,6 Wzięli więc Jeremiasza i wtrącili go, spuszczając na linach, do cysterny Malkiasza, syna królewskiego, która się znajdowała na dziedzińcu wartowni. W cysternie zaś nie było wody, lecz błoto; zanurzył się więc Jeremiasz w błocie.

32.   Jr 43,9 «Weź do ręki wielkie kamienie i w obecności ludzi z Judy włóż je w zaprawę murarską, tak jak cegłę przy wejściu do domu faraona w Tachpanches.

33.  Jr 51,61  Jeremiasz powiedział do Serajasza: «Gdy przybędziesz do Babilonu, postaraj się przeczytać publicznie wszystkie te słowa.

34.   Jr 51, 1-34 = 2 Krl 24,8-25,30

35.    

Lamentacje (Qina)

5 lamentacji. Qina= lament opłakujący klęskę. Używa różne gatunki literackie: próśb, upomnienia, złorzeczenia. 587 – upadek dynastii Dawida i zburzenie Jerozolimy.

Kara za winy – odstępstwa od Prawa i nadzieja powrotu.

1.      5.22 – zakończenie księgo z pytajnikiem. Czyżbyś nas całkiem odtrącił? Czy tak bardzo na nas się gniewasz?

Księga Barucha

Baruch jest sekretarzem i przyjacielem Jeremiasza. Księga bardziej liturgiczna i mądrościowe niż prorocka. Jedna z siedmiu ksiąg deuterokanonicznych ST. Rozdział 6 to Lista Jeremiasza – anty bóstwo babilońskie.

1.      Br 4,28 Jak bowiem błądząc myśleliście o odstąpieniu od Boga, tak teraz, nawróciwszy się, szukajcie Go dziesięciokrotnie.

2.       Br 6,58 Dlatego lepiej jest być królem, który może pokazać swe męstwo, albo pożytecznym w domu naczyniem, którym posługuje się właściciel, niż tymi fałszywymi bogami; albo bramą domu, która ochrania wszystko, co jest w nim, niż tymi fałszywymi bogami; albo kolumną drewnianą w pałacu królewskim, niż tymi fałszywymi bogami.

3.       Br 6,72 Przeto lepszy jest człowiek sprawiedliwy, który nie posiada bożków, będzie bowiem daleko od hańby.

Prorocy „więksi”

Księga Ezechiela

Ezechiel, kapłan w niewoli babilońskiej. To „duszpasterz wśród proroków”. Wyrażenie „syn człowieczy” użyty 90 razy. Treść: świętość Boga, Reszta, Mesjasz. Odpowiedzialność osobista i nie wspólnotowa.

1.       Ez 1,20 Dokądkolwiek poruszał je duch, tam szły także koła; równocześnie podnosiły się z nimi, ponieważ duch życia znajdował się w kołach.

2.      Ez 2,5 A oni czy będą słuchać, czy też zaprzestaną - są bowiem ludem opornym - przecież będą wiedzieli, że prorok jest wśród nich.

3.       Ez 3,1 A On rzekł do mnie: «Synu człowieczy, zjedz to, co masz przed sobą. Zjedz ten zwój i idź przemawiać do Izraelitów!»

4.      Ez 3,14  A duch podniósł mnie i zabrał. I poszedłem zgorzkniały, z podnieceniem w duszy, a mocna ręka Pańska spoczywała nade mną.

5.       Ez  4,1 A ty, synu człowieczy, weź sobie tabliczkę glinianą, połóż ją przed sobą i narysuj na niej miasto Jerozolimę.

6.       Ez 4,9 Weź sobie pszenicy i jęczmienia, bobu i soczewicy, prosa i orkiszu: włóż je do tego samego naczynia i przygotuj sobie z tego chleb. Będziesz go spożywał przez tyle dni, przez ile będziesz leżał na swym boku - przez trzysta dziewięćdziesiąt dni.

7.      Ez 4,15 A On rzekł do mnie: «Patrz, zezwalam ci, byś upiekł sobie pokarm na nawozie wołowym zamiast na ludzkim».

8.       Ez 5,1  Synu człowieczy, weź sobie ostry miecz i użyj go jako brzytwy i ogol nim sobie głowę i brodę: następnie weź dokładną wagę i podziel [ogolone włosy].

9.      Ez 7,26 Klęska za klęską spada, wieść okrutna nadchodzi jedna za drugą. Będą domagać się od proroka objawienia, lecz kapłanowi zabraknie nauki, a starszym rady.

10.   Ez 9,4 Pan rzekł do niego: «Przejdź przez środek miasta, przez środek Jerozolimy i nakreśl ten znak TAW na czołach mężów, którzy wzdychają i biadają nad wszystkimi obrzydliwościami w niej popełnianymi»

11.   Ez 11,19 Wypędzę was z jego obrębu, <z jego środka>, wydam was w ręce obcych i przeprowadzę sąd nad wami.

12.   Ez  12,5 Na ich oczach zrób sobie wyłom w murze i wyjdź przez niego!

13.   Ez 14,14 i gdyby tam byli owi trzej mężowie: Noe, Danel i Hiob, to tylko oni, dzięki, sprawiedliwości swej, ocaliliby życie swoje - wyrocznia Pana Boga.

14.   Ez 16,10 – trzewiki - Następnie przyodziałem cię wyszywaną szatą, obułem cię w trzewiki z miękkiej skórki, opasałem bisiorem i okryłem cię jedwabiem.

15.   Ez 17,3 Powiesz: Tak mówi Pan Bóg: Orzeł wielki, o skrzydłach rozłożystych i długich piórach, pokryty pstrym pierzem, przyleciał nad Liban i zabrał wierzchołek cedru.

16.   Ez 18,4 Oto wszystkie osoby są moje: tak osoba ojca, jak osoba syna. Są moje. Umrze tylko ta osoba, która zgrzeszyła.

17.   Ez 18,5- 9  PIS Ktokolwiek jest sprawiedliwy i przestrzega prawa i sprawiedliwości, … ten na pewno żyć będzie - wyrocznia Pana Boga.

18.   Ez  18,19 PIS Wy zaś mówicie: "Dlaczego syn nie odpowiada za winy swego ojca?" Ależ syn postępował według prawa i sprawiedliwości, zachowywał wszystkie moje ustawy i postępował według nich, a więc powinien żyć.

19.  Ez 18,23  Czyż tak bardzo mi zależy na śmierci występnego - wyrocznia Pana Boga - a nie raczej na tym, by się nawrócił i żył

20.   Ez 18,25 Wy mówicie: "Sposób postępowania Pana nie jest słuszny". Słuchaj jednakże, domu Izraela: Czy mój sposób postępowania jest niesłuszny, czy raczej wasze postępowanie jest przewrotne?

21.   Ez 18,27 PIS - A jeśli bezbożny odstąpił od bezbożności, której się oddawał, i postępuje według prawa i sprawiedliwości, to zachowa duszę swoją przy życiu.

22.   Ez 18,31  Odrzućcie od siebie wszystkie grzechy, któreście popełniali przeciwko Mnie, i utwórzcie sobie nowe serce i nowego ducha. Dlaczego mielibyście umrzeć, domu Izraela?

23.   Ez 22,7 U ciebie znieważa się ojca i matkę, u ciebie krzywdzi się cudzoziemca, u ciebie uciska się sierotę i wdowę.

24.   Ez  22,26 Kapłani jej przekraczają moje prawo - bezczeszczą moje świętości. Nie rozróżniają pomiędzy tym, co święte, i tym, co świeckie, nie rozsądzają pomiędzy tym, co czyste, a tym, co nieczyste, a na szabaty zamknęli oczy, tak że wśród nich doznaje zniewagi.

25.   Ez 22,28 Prorocy natomiast pokrywają ich [winy] tynkiem, głosząc zwodnicze zapowiedzi i rozpowiadając im kłamliwe wieszczby. Mówią oni: Tak mówi Pan Bóg, podczas gdy Pan nie mówi

26.   Ez 23,4 A imiona ich: Starszej - Ohola, siostry zaś jej - Oholiba. Stały się one moimi i zrodziły synów i córki. A [oznaczają] imiona ich: Ohola - Samarię, a Oholiba - Jerozolimę

27.  Ez 24,3 Opowiedz temu opornemu ludowi przypowieść! Powiedz do niego: Tak mówi Pan Bóg: Przystaw kocioł do ognia, przystaw, i nalej jeszcze do niego wody!

28.   Ez 24,17 – sandały - Wzdychaj w milczeniu, nie przywdziewaj żałoby jakby po umarłym, zawiąż sobie zawój dokoła głowy, sandały włóż na nogi, nie przysłaniaj brody, nie spożywaj chleba żałoby!»

29.   Ez 24, 22-23 – sandały - Wy zaś tak uczynicie, jak Ja uczyniłem: brody nie będziecie przysłaniać, nie będziecie spożywać chleba żałoby, ale mając zawoje na głowach i sandały na nogach, nie będziecie narzekać ani płakać. Będziecie schnąć z powodu nieprawości waszych i będziecie wzdychać jeden przed drugim.

30.   Ez 33,7 Ciebie, o synu człowieczy, wyznaczyłem na stróża domu Izraela po to, byś słysząc z mych ust napomnienia przestrzegał ich w moim imieniu.

31.   Ez 33,11 Powiedz im: Na moje życie! - wyrocznia Pana Boga. Ja nie pragnę śmierci występnego, ale jedynie tego, aby występny zawrócił ze swej drogi i żył. Zawróćcie, zawróćcie z waszych złych dróg! Czemuż to chcecie zginąć, domu Izraela?

32.   Ez 33,18 -19 PIS "Dlaczego syn nie odpowiada za winy swego ojca?" Ależ syn postępował według prawa i sprawiedliwości, zachowywał wszystkie moje ustawy i postępował według nich, a więc powinien żyć

33.   Ez 33,31 I przychodzą do ciebie jak na zebranie ludowe, siadają przed tobą i słuchają twoich słów; jednakże według nich nie postępują, bo kłamstwa są w ich ustach, według nich oni postępują, a serce ich ciągnie ich do zysku.

34.  Ez 34,16 Zagubioną odszukam, zabłąkaną sprowadzę z powrotem, skaleczoną opatrzę, chorą umocnię, a tłustą i mocną będę ochraniał. Będę pasł sprawiedliwie.

35.   Ez 36,25 pokropię was czystą wodą, abyście się stali czystymi, i oczyszczę was od wszelkiej zmazy i od wszystkich waszych bożków.

36.   Ez 36,26 I dam wam serce nowe i ducha nowego tchnę do waszego wnętrza, odbiorę wam serce kamienne, a dam wam serce z ciała

37.   Ez 37,5 Tak mówi Pan Bóg: Oto Ja wam daję ducha po to, abyście się stały żywe.

38.   Ez 42,14 A jeśli kapłani powracać będą [od ołtarza], to nie powinni wychodzić z przybytku do zewnętrznego dziedzińca, ale mają tu złożyć swe szaty, w których sprawowali swą służbę, albowiem są one święte, i mają włożyć na siebie szaty inne, i dopiero potem zbliżyć się do miejsca przeznaczonego dla ludu».

39.   Ez 43,28 Nie będą mieli dziedzicznej posiadłości: to Ja jestem ich dziedziczną posiadłością, i nie ma się im dawać nic na własność w Izraelu: to Ja jestem ich własnością.

40.   Ez 45, 9 PIS Tak mówi Pan Bóg: Niechże wam to wystarczy, wy, władcy Izraela! Połóżcie kres gwałtowi i uciskowi, a wypełniajcie prawo i sprawiedliwość! Zaprzestańcie obdzierania ludu mojego! - wyrocznia Pana Boga.

41.  Ez 47,4 Następnie znów odmierzył tysiąc [łokci] i kazał mi przejść przez wodę: sięgała aż do kolan; i znów odmierzył tysiąc [łokci] i kazał mi przejść: sięgała aż do bioder;

42.   Ez 48,14 Nie będą oni mogli z niego nic sprzedać ani zamienić, ani też nie będą mogli dziedzictwa kraju przekazać innym, ponieważ został on poświęcony dla Pana.

Księga Daniela

Należy do pism prorockich. Daniel żył na dworze perskim. Symbolika imion i zdarzeń. Proroctwo 70 tygodni. Tytuł „Syn Człowieczy”. 3,24-90 Trzech młodzieńców w ogniu

1 – 6: opowiadania o motywach historycznych;

7 -12: piśmiennictwo apokaliptyczne

13 - Zuzanna

1.       Dn 1,7 Dał zaś Bóg tym czterem młodzieńcom wiedzę i umiejętność wszelkiego pisma oraz mądrość. Daniel posiadał rozeznanie wszelkich widzeń i snów

2.      Dn 1,12 Dieta Daniela «Poddaj sługi twoje dziesięciodniowej próbie: niech nam dają jarzyny do jedzenia i wodę do picia.

3.       Dn 2,11 On to zmienia okresy i czasy, usuwa królów i ustanawia królów, udziela mędrcom mądrości, a wiedzy rozumnym.

4.       Dn 2,30 Co do mnie zaś, tajemnica ta stała mi się wiadoma nie dlatego, jakobym był mędrszy od wszystkich ludzi, lecz aby udzielić wyjaśnienia królowi, a ty, byś rozumiał myśli swego serca.

5.       Dn 3,14 Zwrócił się do nich Nabuchodonozor i powiedział: «Czy jest prawdą, Szadraku, Meszaku i Abed-Nego, że nie czcicie mojego boga ani nie oddajecie pokłonu złotemu posągowi, który wzniosłem?

6.       Dn 3,38 Nie ma obecnie władcy, proroka ani wodza, ani całopalenia, ani ofiar, ani darów pokarmowych, ani kadzielnych. Nie ma gdzie ofiarować Tobie pierwocin i doznać Twego miłosierdzia.

7.       Dn 3,40 tak niech będzie dziś nasza ofiara przed Tobą i niech Ci się podoba! Ponieważ ci, co pokładają ufność w Tobie, nie mogą doznać wstydu.

8.       Dn 3,60 Litania = Ps 147 – 150)

9.      Dn 3,92 (25) On zaś w odpowiedzi rzekł: «Lecz widzę czterech mężów rozwiązanych, przechadzających się pośród ognia i nie dzieje się im nic złego; wygląd czwartego przypomina anioła Bożego».

10.   Dn 5,17 Wtedy odezwał się Daniel i rzekł wobec króla: «Dary swoje zatrzymaj, a podarunki daj innym! Jednakże odczytam królowi pismo i wyjaśnię jego znaczenie.

11.   Dn 5,25 A oto nakreślone pismo: mene, mene, tekel ufarsin

12.   Dn 6,6 Ludzie ci powiedzieli: «Nie znajdziemy żadnego zarzutu przeciw Danielowi, jeśli nie wysuniemy przeciw niemu oskarżenia [wziętego] z kultu jego Boga».

13.   Dn 6,23 Mój Bóg posłał swego anioła i on zamknął paszczę lwom; nie wyrządziły mi one krzywdy, ponieważ On uznał mnie za niewinnego; a także wobec ciebie nie uczyniłem nic złego».

14.   Dn 7,3 Cztery ogromne bestie wyszły z morza, a jedna różniła się od drugiej.

15.   Dn 7,10 Strumień ognia się rozlewał i wypływał od Niego. Tysiąc tysięcy służyło Mu, a dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy stało przed Nim. Sąd zasiadł i otwarto księgi

16.  Dn 7,13 Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego.

17.   Dn 8,3 Podniosłem oczy i spojrzałem, a oto jeden baran stał nad rzeką; miał on dwa rogi, obydwa wysokie, jeden wyższy niż drugi, a wyższy wyrósł później.

18.   Dn 8,14 (2300= 1150 dni) On zaś powiedział do niego: "Jeszcze przez dwa tysiące trzysta wieczorów i poranków, następnie świątynia odzyska swoje prawa".

19.  Dn 9,4 (Jr 25,11; 29,10) - 70 tygodni; 7 tygodni – 62 tygodnie – 1 dzień  I modliłem się do Pana, Boga mojego, wyznawałem i mówiłem: "O Panie, Boże mój, wielki i straszliwy, który dochowujesz wiernie przymierza tym, co Ciebie kochają i przestrzegają Twoich przykazań.

20.  Dn 9,5 Zgrzeszyliśmy, zbłądziliśmy, popełniliśmy nieprawość i zbuntowaliśmy się, odstąpiliśmy od Twoich przykazań.

21.   Dn 9,18 Nakłoń, mój Boże, swego ucha i wysłuchaj! Otwórz swe oczy i zobacz nasze spustoszenie i miasto, nad którym wzywano Twego imienia. Albowiem zanosimy swe modlitwy do Ciebie, opierając się nie na naszej sprawiedliwości, ale ufni w Twoje wielkie miłosierdzie.

22.   Dn 10,5 podniosłem oczy i patrzałem: Oto [stał] pewien człowiek ubrany w lniane szaty, a jego biodra były przepasane czystym złotem,

23.   Dn 10,7 Ja, Daniel, oglądałem tylko sam widzenie, a ludzie, którzy byli ze mną, nie oglądali widzenia, ogarnęło ich jednak wielkie przerażenie, tak że uciekli, by się ukryć.

24.   Dn 12,1 W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci twojego narodu. Wtedy nastąpi okres ucisku, jakiego nie było, odkąd narody powstały, aż do chwili obecnej. W tym czasie naród twój dostąpi zbawienia: ci wszyscy, którzy zapisani są w księdze.

25.   Dn 12,7 I usłyszałem męża ubranego w lniane szaty i znajdującego się nad wodami rzeki. Podniósł on prawą i lewą rękę do nieba i przysiągł na Wiecznie Żyjącego: «Do czasu, czasów i połowy [czasu]. To wszystko dokona się, kiedy dobiegnie końca moc niszczyciela świętego narodu».

26.   Dn  12,10 Wielu ulegnie oczyszczeniu, wybieleniu, wypróbowaniu, ale przewrotni będą postępować przewrotnie i żaden z przewrotnych nie zrozumie tego, lecz roztropni zrozumieją.

27.   Dn 13,2 Wziął on żonę imieniem Zuzanna, córkę Chilkiasza; była ona bardzo piękna i bogobojna.

28.   Dn 14, 5 Powiedział do niego król: «Dlaczego nie oddajesz pokłonu Belowi?» On zaś odrzekł: «Bo nie oddaję czci bożkom uczynionym rękami, lecz Bogu żyjącemu, który stworzył niebo i ziemię oraz sprawuje władzę nad wszystkimi istotami»

29.   Dn 14,27 Wziął więc Daniel smołę, łój i włosie i ugniótł z nich placki, wrzucając do paszczy węża. Po zjedzeniu ich wąż pękł, on zaś rzekł: «Zobaczcie, co czciliście».

„Prorocy mniejsi”

Księga Ozeasza

Ozeasz żył w państwie północnym. Przeciw synkretyzmowi.

1 – 3: historia małżeństwa;

4 – 9: mowy prorockie;

10 – 14: bałwochwalstwo.

1.       Oz 1,2 Gdy rozpoczął Pan przemawiać przez Ozeasza, rzekł do niego: «Idź, a weź za żonę kobietę, co uprawia nierząd, i [bądź ojcem] dzieci nierządu; kraj bowiem uprawiając nierząd -odwraca się od Pana».

2.      Oz 4,6 Naród mój ginie z powodu braku nauki: ponieważ i ty odrzuciłeś wiedzę, Ja cię odrzucę od mego kapłaństwa. O prawie Boga twego zapomniałeś, więc Ja zapomnę też o synach twoich.

3.       Oz 6,1 "Chodźcie, powróćmy do Pana! On nas zranił i On też uleczy, On to nas pobił, On ranę zawiąże.

4.      Oz 10,8 = Iz 2,10 = Łk 23,30 = Ap 6,16 Zniszczone będą wyżyny Bet-Awen - grzech Izraela. Ciernie i osty wyrosną na ich ołtarzach. Wtedy powiedzą górom: «Przykryjcie nas!» a wzgórzom: «Padnijcie na nas!»

5.       Oz 11,4 Pociągnąłem ich ludzkimi więzami, a były to więzy miłości. Byłem dla nich jak ten, co podnosi do swego policzka niemowlę - schyliłem się ku niemu i nakarmiłem go

6.       Oz 11,9 Nie chcę, aby wybuchnął płomień mego gniewu i Efraima już więcej nie zniszczę, albowiem Bogiem jestem, nie człowiekiem; pośrodku ciebie jestem Ja - Święty, i nie przychodzę, żeby zatracać.

7.       Oz  14,4 Asyria nie może nas zbawić - nie chcemy już wsiadać na konie ani też mówić "nasz Boże" do dzieła rąk naszych. U Ciebie bowiem znajdzie litość sierota».

8.       Oz 14,10 Któż jest tak mądry, aby to pojął, i tak rozumny, aby to rozważył?» Bo drogi Pańskie są proste: kroczą nimi sprawiedliwi, lecz potykają się na nich grzesznicy.

Księga Joela

Joel działał w Jerozolimie – kontekst kapłański. Dwie części mówią o tym samym. Około roku 400. Sąd Ostateczny – 4 obrazy szarańczy. ST ma 7 określeń dla szarańczy Kpł 11,22. Dzień Pański – pokuta zewnętrzna i wewnętrzna.

1.       Jl 1,4 Co pozostało po gazam, zjadła szarańcza, a co pozostało po szarańczy, zjadł jelek, a co pozostało po jelek, zjadł chasi

2.       Jl 1,13  Przepaszcie się i płaczcie, kapłani; narzekajcie, słudzy ołtarza, wejdźcie i nocujcie w worach, słudzy Boga mojego, bo zniknęła z domu Boga waszego ofiara pokarmowa i płynna.

3.       Jl 2,10  Przed nim drży ziemia, niebiosa się trzęsą, słońce i księżyc ulegają zaćmieniu, a gwiazdy tracą swą jasność

4.       Jl 2,13 Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana Boga waszego! On bowiem jest łaskawy, miłosierny, nieskory do gniewu i wielki w łaskawości, a lituje się na widok niedoli

5.      Jl 3,1 I wyleję potem Ducha mego na wszelkie ciało, a synowie wasi i córki wasze prorokować będą, starcy wasi będą śnili, a młodzieńcy wasi będą mieli widzenia

Księga Amosa

Pasterz i hodowca drzew figowych z Tekoa. Działał na północy w schizmatyckim sanktuarium w Betel – 780 -750. Styl przejrzysty i malowniczy. – miał wpływ na styl Jr i Ez. Bóg uniwersalistyczny. Formalizm religijny – kult zewnętrzny – przeciw niesprawiedliwości.

Trzy grupy proroctw

1-2 -przeciw narodom i Izraelowi

3-6 przeciw Izraelowi

7-9 wizje prorockie

1.       Am 1,9 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Tyru i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż wydali oni Edomowi uprowadzonych aż do ostatniego i nie pamiętali o bratnim przymierzu

2.       Am 2,6 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Izraela i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż sprzedają za srebro sprawiedliwego, a ubogiego za parę sandałów;

3.       Am 3,3 Czyż wędruje dwu razem, jeśli się wzajem nie znają?

4.       Am 5,7 PIS - Prawość obracacie w piołun, a sprawiedliwość depczecie po ziemi.

5.       Am 5,24 PIS Niech sprawiedliwość wystąpi jak woda z brzegów i prawość jak potok nie wysychający wyleje!

6.       Am 6,12 PIS Czy konie pędzą po skałach albo czy tam się orze wołami, że zamieniacie sprawiedliwość na truciznę, a owoc prawości - na piołun?

7.       Am 7,12-13 I rzekł Amazjasz do Amosa: «"Widzący", idź, uciekaj sobie do ziemi Judy! I tam jedz chleb, i tam prorokuj! A w Betel więcej nie prorokuj, bo jest ono królewską świątynią i królewską budowlą»

8.       Am 7,14 I odpowiedział Amos Amazjaszowi: «Nie jestem ja prorokiem ani nie jestem uczniem proroków, gdyż jestem pasterzem i tym, który nacina sykomory

9.       Am 8,6 para sandałów - Będziemy kupować biednego za srebro, a ubogiego za parę sandałów i plewy pszeniczne będziemy sprzedawać.

10.  Am 8,11 Oto nadejdą dni - wyrocznia Pana Boga - gdy ześlę głód na ziemię, nie głód chleba ani pragnienie wody, lecz głód słuchania słów Pańskich.

11.  Am 8,12 Wtedy błąkać się będą od morza do morza, z północy na wschód będą krążyli, by znaleźć słowo Pańskie, lecz go nie znajdą.

Księga Abdiasza

Abdiasz to stróż prawa moralnego, uniwersalizm etyczny. Najmniejsza księga ST – liczy 21 wersetów. Ab = Jr 49,7-22 binata

1-15 potępienie zbrodni Edomu (górzysty Edom)

16-21 założenie królestwa Bożego

1. v. 12 Nie ciesz się widokiem brata twego w dzień jego nieszczęścia! I nie wyśmiewaj się z synów Judy w dzień ich upadku! I nie pysznij się chełpliwymi słowami w dzień ucisku!

2. v. 17 Lecz na górze Syjon będzie ocalenie i będzie ona święta, a dom Jakuba posiądzie tych, którzy go złupili.

Księga Jonasza

Opowieść o proroku, który ucieka przed misja prorocka. Jonasz „Gołąb” w Niniwie. To nie biografia, ale utwór dydaktyczny: lekcja budująca. Uniwersalizm. Znak Jonasza

1.       Jon 1,3 A Jonasz wstał, aby uciec do Tarszisz przed Panem. Zszedł do Jafy, znalazł okręt płynący do Tarszisz, uiścił należną opłatę i wsiadł na niego, by udać się nim do Tarszisz, daleko od Pana.

2.      Jon  1,6 Przystąpił więc do niego dowódca żeglarzy i rzekł mu: «Dlaczego ty śpisz? Wstań, wołaj do Boga twego, może wspomni Bóg na nas i nie zginiemy».

3.       Jon 1,12 Odpowiedział im: «Weźcie mnie i rzućcie w morze, a przestaną się burzyć wody przeciw wam, ponieważ wiem, że z mojego powodu tak wielka burza powstała przeciw wam».

4.       Jon 2,3-10 Pieśń Jonasza = Ps 18; 30; 142; 120; 62)

5.       Jon 2,8 Gdy gasło we mnie życie, wspomniałem na Pana, a modlitwa moja dotarła do Ciebie, do Twego świętego przybytku.

6.       Jon 3,5 I uwierzyli mieszkańcy Niniwy Bogu, ogłosili post i oblekli się w wory od największego do najmniejszego.

7.       Jon 4,6 A Pan Bóg sprawił, że krzew rycynusowy wyrósł nad Jonaszem po to, by cień był nad jego głową i żeby mu ująć jego goryczy. Jonasz bardzo się ucieszył [tym] krzewem.

8.       Jon 4,11 A czyż Ja nie powinienem mieć litości nad Niniwą, wielkim miastem, gdzie znajduje się więcej niż sto dwadzieścia tysięcy ludzi, którzy nie odróżniają swej prawej ręki od lewej, a nadto mnóstwo zwierząt?»

Księga Micheasza

Wychowany na wsi. Ideał Reszty

1-3 Sad na Izraelem

4-5 nadzieje mesjańskie

6-7 droga do zbawienia

1.       Mi 1,8 Przeto zawodzić będą i lamentować, chodzić boso i nago; jak szakale uczynią zawodzenie i lament jak strusie.

2.       Mi 3,11  Książęta jego sądzą za podarunki, rozstrzygają kapłani jego za zapłatę, prorocy jego wieszczą za pieniądze, powołują się jednak na Pana, mówiąc: «Czyż Pan nie jest wśród nas? Nie spadnie na nas nieszczęście».

3.       Mi 5,1-3 A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności. Przeto [Pan] wyda ich aż do czasu, kiedy porodzi mająca porodzić. Wtedy reszta braci Jego powróci do synów Izraela.

4.       Mi 5,2 = Iz 7,14

5.       Mi 6,6 «Z czym stanę przed Panem, i pokłonię się Bogu wysokiemu? Czy stanę przed Nim z ofiarą całopalną, z cielętami rocznymi?

6.       Mi 6,8 Powiedziano ci, człowiecze, co jest dobre. I czegoż żąda Pan od ciebie, jeśli nie pełnienia sprawiedliwości, umiłowania życzliwości i pokornego obcowania z Bogiem twoim?

Księga Nahuma

Tematem jego proroctwa jest Niniwa – niewola asyryjska. Czas 620-612. Wyrok przeciw Asyrii – pomsta Boża

1.       Na 1,2 Zazdrosnym i mszczącym się Bogiem jest Pan; mścicielem jest Pan i Władcą [pełnym] gniewu; Pan mści się nad swymi wrogami i długo się gniewa na swoich nieprzyjaciół.

2.      Na 3,19 Znak zapytania - Nie ma lekarstwa na twoją klęskę, nieuleczalna jest twoja rana. Wszyscy, którzy usłyszą wieść o tobie, w dłonie klaskać będą nad tobą; bo na kogóż nie przechodziła wciąż twoja niegodziwość?

Księga Habakuka

Autor nieznany. Dwie lamentacje prorockie. Pięciokrotne „biada” Ha 2,6-20. Odplata Boża – teologia sprawiedliwości.

1.       Ha 2,4 Oto zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności

2.       Ha 3,18 Ja mimo to w Panu będę się radować, weselić się będę w Bogu, moim Zbawicielu.

Księga Sofoniasza

Przeciw wypaczeniom religijnym. Dzień Pański – sąd Boży i kara

1.       So 1,15 “Dies irae, dies illa” - Dzień ów będzie dniem gniewu, dniem ucisku i utrapienia, dniem ruiny i spustoszenia, dniem ciemności i mroku, dniem chmury i burzy,

Księga Aggeusza – (świąteczny, uroczysty)

Pouczenia o świątyni. Aggeusz prawdopodobnie jest autorem PS 125; 120; 145-148. Czas to wrzesień do grudnia 520 roku. Aggeusz to człowiek praktyczny. Idea budowano-rytualna.

1.       Ag 1,8 Wyjdźcie w góry i sprowadźcie drewno, a budujcie ten dom, bym sobie w nim upodobał i doznał czci - mówi Pan.

2.       Ag 2,9 Przyszła chwała tego domu będzie większa od dawnej, mówi Pan Zastępów; na tym to miejscu Ja udzielę pokoju» - wyrocznia Pana Zastępów.

3.       Ag 2,15 Rozważcie tylko czasy obecne i minione. Zanim ułożono kamień na kamieniu w świątyni Pańskiej,

Księga Zachariasza

Kapłan i prorok z Iddo

1-8 wizje i proroctwa religijne

9-14 napomnienia i obietnice eschatologiczne (dobry i zły pasterz). Sześć razy w NT – opis męki Chrystusa

SCHMAT: teofania, angelofania = Dialog = Zapytanie proroka = Odpowiedź

Wizje
1. Jeźdźcy	2. Róg i czterech rzemieślników	3. Młodzieniec i sznur mierniczy	4. Czyste szaty dla kapłana Jozuego	5.Świecznik i siedem lamp i dwie oliwki	6. Latający zwój	7. Dzban	8. Cztery rydwany

1.      Za 1,8 Miałem widzenie w nocy: Oto jakiś jeździec na koniu kasztanowatym stał wśród mirtów w dolinie, a za nim konie kasztanowate, kare i białe.

2.       Za 3,1 Potem [Pan] ukazał mi arcykapłana Jozuego, który stał przed aniołem Pańskim, a po jego prawicy stał szatan oskarżając go.

3.       Za 3,4 I zwrócił się anioł do tych, którzy stali przed nim: «Zdejmijcie z niego brudne szaty!» Do niego zaś rzekł: «Patrz - zdejmuję z ciebie twoją winę i przyodziewam cię szatą wspaniałą».

4.       Za 9,9 Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny - jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy

5.       Za 7,10 Nie krzywdźcie wdowy i sieroty, cudzoziemca i biednego! Nie żywcie w sercach waszych złości względem bliźniego!»

6.       Za 11,7 Tak więc pasłem owce przeznaczone na zabicie dla handlarzy. I wziąłem dwie laski: Jedną nazwałem "Łaskawość", drugą "Zjednoczenie". I pasłem owce.

7.       Za 11,13 Jednak Pan rzekł do mnie: «Wrzuć do skarbony tę nadzwyczajną zapłatę, której w ich przekonaniu byłem godzien». Wziąłem więc trzydzieści srebrników i wrzuciłem je do skarbony domu Pańskiego.

8.       Za 12,10 Na dom Dawida i na mieszkańców Jeruzalem wyleję Ducha pobożności. Będą patrzeć na tego, którego przebili, i boleć będą nad nim, jak się boleje nad jedynakiem, i płakać będą nad nim, jak się płacze nad pierworodnym.

9.       Za 13,4 Wówczas prorocy będą okryci pogardą za swoje widzenia prorockie; i nie będą już więcej nosić płaszcza z sierści w celu okłamywania.

10.   Za 13,7b Uderz Pasterza, aby się rozproszyły owce, bo prawicę moją zwrócę przeciwko słabym

Księga Malachiasza

Malachiasz=posłany Boga. To kaznodzieja pokutny. Lata 480 – 460. Groźby i napomnienia. Zapowiedz ustania ofiar i przyjście poprzednika Mesjasza. Brak prawdziwej pobożności i niedocenianie Przymierza. Malachiasz to prekursor pisarzy żydowskich (skrybów) i talmudystów. Cytowany 5 razy w NT.

STYL: dyskusja proroka z kapłanami i z ludem

Teza = zarzut = replika.

1.       Ml 1,6 Syn powinien czcić ojca, a sługa swego pana. Lecz skoro Ja jestem Ojcem, gdzież jest cześć moja, a skoro Ja jestem Panem, gdzież szacunek dla Mnie? [To] mówi Pan Zastępów do was, o kapłani: Lekceważycie imię moje, a jednak pytacie: Czym to okazaliśmy lekceważenie Twemu imieniu?

2.       Ml 1,11 Albowiem od wschodu słońca aż do jego zachodu wielkie będzie imię moje między narodami, a na każdym miejscu dar kadzielny będzie składany imieniu memu i ofiara czysta. Albowiem wielkie będzie imię moje między narodami - mówi Pan Zastępów.

3.       Ml 2,2 Jeśli nie usłuchacie i nie weźmiecie sobie do serca tego, iż macie oddawać cześć memu imieniu, mówi Pan Zastępów, to rzucę na was przekleństwo i przeklnę wasze błogosławieństwo, a przeklnę je dlatego, że sobie nic nie bierzecie do serca.

4.       Ml 3,1 Oto Ja wyślę anioła mego, aby przygotował drogę przede Mną, a potem nagle przybędzie do swej świątyni Pan, którego wy oczekujecie, i Anioł Przymierza, którego pragniecie. Oto nadejdzie, mówi Pan Zastępów.

5.       Ml 3,19  Bo oto nadchodzi dzień palący jak piec, a wszyscy pyszni i wszyscy wyrządzający krzywdę będą słomą, więc spali ich ten nadchodzący dzień, mówi Pan Zastępów, tak że nie pozostawi po nich ani korzenia, ani gałązki.

6.       Ml 3,23 – 24  – koniec ST (przekleństwo) Oto Ja poślę wam proroka Eliasza przed nadejściem dnia Pańskiego, dnia wielkiego i strasznego. I skłoni serce ojców ku synom, a serce synów ku ich ojcom, abym nie przyszedł i nie poraził ziemi [izraelskiej] przekleństwem.